ေမာင္စူးစမ္း - ကြပ္ကဲထိန္းခ်ဳပ္မႈဝန္းက်င္ဒိုင္းနမစ္ ႏွင့္ အေကာင္းဆုံးပါေဖာင္းမဲန္႔

မီဝါအုိင္ဒီယာႀကီးမ်ား

ေရး ရာအားလံုး အလံုးစံုၿခံဳငံုၿပီး မီဝါအုိင္ဒီယာႀကီးတုိ႔ကို ပညာရွင္တုိ႔က ေဖာ္စပ္ၾကသည္။ ယခုေခတ္ အေစာဆံုး မဟာအုိင္ဒီယာႀကီး ကေတာ့ ဂလုိဘယ္လုိက္ေဇးရွင္း (Globalization) ျဖစ္သည္။ အလားတူ ႀကီး က်ယ္ခမ္းနားေသာ အုိင္ဒီယာႀကီးကို အလံုးစံုၿခံဳငံု၍ ဂ်ာမန္ပညာရွင္တုိ႔က ေဖာ္စပ္ျပေသးသည္။ ဂလုိဘယ္ လုိက္ေဇးရွင္းအုိင္ဒီယာႏွင့္အၿပိဳင္ဟုဆုိႏုိင္သည္။

သို႔ ေသာ ္ သူတုိ႔က အကၡရာသခ်ၤာဆန္ဆန္ ညီမ်ွျခင္းတစ္ခုတည္းကိုျပသည္။ အဲဒီ ညီမွ်ျခင္းမွာ C+D? ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ C ႏွင့္ D ေပါင္းလွ်င္ ဘာ ျဖစ္မလဲဟုေမးျခင္း ျဖစ္တန္ရာသည္။ ဒီေတာ့ C ဟာဘာလဲ၊ D ဟာ ဘာလဲဟု ေမးစရာ ျဖစ္လာသည္။ အေပၚယံအက်ဆံုးလည္း ျဖစ္၊ အရုိးသားဆံုးလည္း ျဖစ္ေသာ အဓိပၸာယ္ ကား ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ (Cooperation)ႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတုိးတက္မႈ (Development) ေပါင္းလွ်င္ မဂၤလာပါဟု ေျပာႏုိင္သည္။

အဓိပၸာယ္မာယာ

C ဆုိေသာ အကၡရာတြင္ အနက္အဓိပၸာယ္မာယာေတြ အလြန္မ်ား လွသည္။ ပညာရွင္တစ္ဦးက C ကို (Cooperation) ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ အေနႏွင့္ယူၾကည့္သည္။ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ၾကရန္ တုိက္တြန္း ေသာ ႏႈိးျမင္ရသည့္နည္းတူ ပ်က္စီး ဖ်က္ဆီးမႈ တုိ႔ကိုလည္း ပူးတြဲ ျမင္ရသည္။ ကစဥ့္ကလ်ားဖ႐ုိးဖရဲ ျဖစ္မႈ တုိ႔ကို လည္း ပူးတြဲ ျမင္ရမည္ ။

သို႔ ျဖစ္ရာ C ဋီကာ D ဋီကာတုိ႔အေၾကာင္းကို ေနာမေက်ဘဲ ကမၻာႀကီးအေၾကာင္းကို နားမလည္းႏုိင္ ဟုဆုိလာသည္။

အညႊန္း (C + D)

၂၀၁၅ ေရနံေရွာ့ခ္ႏွင့္ ေငြေၾကးပိရမစ္

ဆပၸလိုင္းနဲ႔ အႏုတ္အသိမ္းတင္း

ယခုသံုးသပ္သူတို႔က အေျပာင္းအလဲကို ႐ိုး႐ိုးမေျပာေတာ့ဘူး။ ငလ်င္ေၾကာႀကီးေရြ႕ဘိသကဲ့သို႔ ေျပာသည္။ (Seismic Shift) ဟု ဆိုလာသည္။

* * * * ** * * * *

၂၀၀၅ ေရနံေရွာ့ခ္ႏွင့္ေငြေၾကးပိရမစ္

ဆပၸလုိင္းနဲ႔အႏုတ္အသိမ္းတင္း

ယခုသုံးသပ္သူတုိ႔က အေျပာင္းအလဲကို ရုိးရုိးမေျပာေတာ့။ ငလ်င္ေၾကာႀကီး ေရြ႕ဘိသကဲ့သို႔ ေျပာ သည္။ (seismic shift) ဟုဆုိသည္။ အခြင့္အလမ္းတုိ႔ကုိ ထုိအထဲရွာရမည္ လားမသိေပ။ ငလ်င္အေၾကာ အေရႊ႕အေျပာင္းသည္ မ်က္စိေရွ႕တြင္ ျဖစ္သည္။ ကမၻာကိုကိုင္လႈပ္ေသာ ျဖစ္ရပ္ႀကီးတုိ႔ကုိ တစ္၊ႏွစ္ ၊သံုး၊ေလး တန္းစီး၍ စီးရီးဆြဲၾကည့္လွ်င္ အသည္းေအးစရာတစ္ခုမွမရွိေပ။ ၉/၁၁ အၾကမ္းဖက္တုိက္ခိုက္မႈ ၊ အာဖဂန္နစၥ တန္စစ္ပြဲ၊ အီရတ္စစ္ပြဲ၊ အီရတ္စစ္ပြဲ၊ မတ္ဒရစ္ဗံုးေဖာက္ခြဲမႈ ၊ ၇/၇ လန္ဒန္ဗံုးေဖာက္ခြဲမႈ ကက္ထရီနားဟာရီ ကိန္းႏွင့္ေရနံေစ်းႏႈန္းေထာင္တက္မႈ စသည္တုိ႔ဟူ၍ ျဖစ္သည္။

ထုိ ျဖစ္ရပ္ စီးရီးထဲတြင္ ေရနံေစ်းႏႈန္းေထာင္တက္ျခင္းသည္ ပုိ၍ အေရး ႀကီးသည္ဟု ေဝဖန္သံုးသပ္ ျပလာၾကသည္။ ေရနံတစ္စည္ ၆၈ေဒၚလာအထိ ခုန္တက္သြားခဲ့ရာ ၅၄ရာခုိင္ႏႈန္းေလာက္ေျမာက္သြားသည္ ဤတြင္ ေရနံေစ်းႏႈန္းေထာင္တက္မႈ ကို ၂၀၀၅ခုႏွစ္ ေရနံေရွာ့ခ္ဟုေခၚလာၾ ကေတာ့သည္။ ထုိမွ်သာမက ေသး ၂၁ရာစုႏွစ္ တြင္ ပထမဆံုးအႀကိမ္ ျဖစ္ပြားေသာ ေရနံေရွာ့ခ္ဟုဆိုသည္။

၂၀၀၅ခုႏွစ္ ေရနံေရွာ့ခ္ သုိ႔မဟုတ္ ၂၁ရာစုႏွစ္ ပထမအႀကိမ္ေရနံ ေရွာ့ခ္သည္ ယခင္ေရွာ့ခ္မ်ား ႏွင့္ လံုးဝမတူေပ။ အေျခခံအရအလြန္ျခားနားသည္။ ယခုေရွာ့ခ္၌ ေရနံေစ်းႏႈန္းေတြ အရမ္းျမင့္တက္ပါလ်က္ ေရ နံအႏုတ္အသိမ္း၊ ေရနံဝယ္လိုအားတုိ႔က ေလ်ာ့မသြားေပ။ တုိးလုိ႔ပင္လာသည္။ ေရနံေစ်းတက္ပါလ်က္ ေရနံ အဝယ္ကို ေလွ်ာ့၍ မရၾကေပ။ ဤလကၡဏာကို ပညာစကားႏွင့္ေျပာလွ်င္ ဝယ္လုိအားႀကိဳတင္းလွသည္။ (Highly inelastic demand for oil)ဟု ေျပာသည္။

ယခင္ ေရနံေရွာ့ခ္မ်ား ၌ ေရနံတစ္စည္ ေဒၚလာ ၃၀အထက္ ထက္ရိပ္ျပသည္ႏွင့္ ေရနံအဝယ္ေတြ ေလွ်ာ့ၾကသည္။ ေလွ်ာ့၍ လည္း ျဖစ္သည္။ ယခု ၂၁ရာစုႏွစ္ ပထမေရနံေရွာ့ခ္၌ ေရနံတစ္စည္ေဒၚလာ ၆ဝ ေက်ာ္သြားေသာ ္လည္း အဝယ္ေလွ်ာ့၍ မရေပ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆုိေသာ ္ အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ ေရနံ ကိုလုိအပ္မႈ က တအားမ်ား လာေသာ ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

ဝယ္လိုအားႀကိဳးတင္းသလုိ ယခုေရွာ့ခ္၌ ေရာင္ းလုိအားႀကိဳးလည္း အရမ္းတင္းသည္။ (Highly inelastic supply) ဟုေခၚသည္။ ေရာင္ းလုိအား ဆပၸလုိင္းႀကိဳး ဤသို႔ တင္းရသည္မွာ အေၾကာင္းသံုး ေၾကာင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

ေစ်းကြက္ပါဝါဘယ္ေရာက္

ပထမအေၾကာင္းသည္ ေရနံတြင္ းေတြ ခန္းေျခာက္လာေသာ အခ်က္ ျဖစ္သည္။ ေရနံအတြက္ႏႈန္းကို အရမ္းတုိးလုိ႔မရေတာ့ၿပီ။ ေရွးပေဝသဏီကတည္းကစသံုးစြဲခဲ့ေသာ ေရနံတြင္ းေတြ ခန္းေနၿပီ။ ေရနံသစ္ေတြ ရွာေဖြေရး ဆုိသည္မွာ လည္း ထင္သေလာက္မလြယ္သည့္သေဘာရွိေနသည္။ ဒုတိယအေၾကာင္းသည္ ေရနံ ကို အစားထုိးႏုိင္ေသာ စြမ္းအင္သစ္တုိ႔ကလည္း တြက္ေျခကိုက္မထြက္ႏုိင္ေသးေပ။ ဤကိစၥ၌ ႏ်ဴကလီးယား စြမ္းအင္ကို တုိးခ်ဲ႕ဆက္ထုတ္ရန္ အလားအလာေတြ ရွိေသာ ္လည္း ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္ျပန္႔ပြားေရး ကို စုိးရိမ္းၿပီး ႏ်ဴလီးယားစြမ္းအင္ကို အားမေပးရဲၾကေပ။ တတိယအေၾကာင္းကို အရန္ေလွာင္ထားေသာ ေရနံတုိ႔ ကလည္း ေလ်ာ့နည္းလာေသာ အခ်က္ ျဖစ္သည္။ ဤအေၾကာင္းသံုးခ်က္ေၾကာင့္ ေရနံဆပၸလိုင္းႀကိဳးအရမ္း တင္းလာရသည္။

သို႔ ျဖင့္ ၂ဝဝ၅ခုႏွစ္ ေရနံေရွာ့ခ္၏ အေျခခံဝိေသသသည္ ေရနံဝယ္လုိအားႏွင့္ ေရနံေရာင္ းလုိအား ႏွစ္ ဖက္စလံုး၌ တင္းေနေသာ အခ်က္ ျဖစ္သည္။ ဤလုိႏွစ္ ဖက္အတင္းတြင္ ေစ်းကြက္ပါဝါ (Market Power) သည္ မည္ သူ႔လက္ထဲေရာက္ရွိသြားသနည္းဟု ေမးစရာေပၚလာသည္။ ေစ်းကြက္ပါဝါဆုိသည္မွာ ေစ်းကြက္အေပၚ စုိးမုိးႏုိင္ေသာ အင္အားကိုေခၚသည္။ ေစ်းကြက္စုိးမိုးမႈ ၌ ေရာင္ းသူက စုိးမုိးသလား၊ ဝယ္သူ က စုိးမုိးသလား သုိ႔မဟုတ္ ေရာင္ းသူႏွ့သင္ဝယ္သူအင္အားတူေနသလားဆုိၿပီး ၾကည့္ရသည္။ ယခုေရနံ ေရာင္ းလိုအားႏွင့္ ေရနံဝယ္သူတုိ႔ကလည္း ေရနံအဝယ္ေလွ်ာ့လုိ႔မရ။ ေရနံထုတ္လုပ္သူတုိ႔ကလည္း ေရနံကုိ တုိးခ်င္တုိင္းတုိးထုတ္လုိ႔မရေတာ့သျဖင့္ ေရနံေစ်းကြက္သည္ ေရနံထုတ္လုပ္သူတုိ႔လက္ထဲ စိတ္ႀကိဳက္ ေရာက္သြားၿပီဟု သံုးသပ္ျပၾကသည္။ ထုတ္လုပ္သူက ေစ်းကြက္ကို စိတ္ႀကိဳက္ျခယ္လွယ္ႏုိင္သြားၿပီ။

ေရနံေစ်းကြက္သည္ ေရနံထုတ္လုပ္သူစိတ္ႀကိဳက္ ေစ်းကြက္ ျဖစ္သြားရာ၌ အစြန္အဖ်ားေရနံထုတ္ လုပ္သူ (Marginal Producers) တုိ႔ကပင္ ေရနံေစ်းႏႈန္းကိုလုိသလုိ ကစားႏုိင္လာၾကသည္။ ဤအေျခအေန က မည္ သည့္အႏၲရာယ္ကို ေမြးထုတ္ပါသနည္း။ ေရနံေစ်းႏႈန္းသည္ လက္နက္ (weapon) ျဖစ္သြားႏုိင္သည္ ေရနံထုတ္လုပ္သူတုိ႔ထဲမွ အခ်ဳိ႕သည္ ေရနံေစ်းႏႈန္းကို လက္နက္အ ျဖစ္ မိမိတုိ႔ႏုိင္ငံေရး ဧဂ်င္ဒါမ်ား အတြက္ အသံုးျပဳႏုိင္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အခ်ဳိ႕ဆန္းစစ္သူတုိ႔က ေရနံေစ်းႏႈန္းေထာင္တက္ျခင္းေၾကာင့္ ကမၻာ့စီးပြားေရး ႏုိင္ငံအသီးသီး၏ စီးပြားေရး တုိ႔ကို အသို႔ ထိခုိက္မည္ နည္းဆုိေသာ အခ်က္ထက္ေရနံေစ်းႏႈန္းသည္ ႏုိင္ငံေရး လက္နက္ ျဖစ္သြားမည္ ့ အႏၲရာယ္ကို ပိုၿပီးေဇာင္းေပးသံုးသပ္ေနၾကသည္။

စီးပြားေရး ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ ကို ထိခုိက္မည္ ့ကိစၥ၌ လည္း ႏွစ္ ပုိင္းခြဲျခားေလ့လာၾကသည္။

ေဂါ့ဒ္ႏွင့္သူေတာ္ စင္အမ်ား အလား

ပထမပုိင္းက ေမးခြန္း ျဖစ္သည္။ ေရနံေစ်းႏႈန္းေထာင္တက္လာမႈ ေၾကာင့္ ကမၻာ့စီးပြားေရး တစ္ရပ္လံုး သည္ ဆုတ္ယုတ္က်ဆင္းမႈ ကပ္ (recession)ထဲ ထုိးစုိက္သြားမလားဟူ၍ ျဖစ္သည္။ ဒုတိယပုိင္းသည္ စီးပြား ေရး အက်ပ္အတည္းဆုိက္လာလွ်င္ ဘယ္ေဒသက အထိအနာဆံုး ျဖစ္မလဲဆုိေသာ အခ်က္ ျဖစ္သည္။

ဤ ဒုတိယအခ်က္ႏွင့္ပတ္သက္၍ အာရွစီးပြားေရး သည္ အထိအနာဆံုး ျဖစ္လိမ့္မည္ ဟု ခန္႔မွန္းၾက သည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ အာရွ၏ စီးပြားေရး ႏွင့္ လူမႈ ေရး ဘဝတုိ႔တြင္ ေရနံသည္ ဗဟုိေသာ ့ခ်က္ ျဖစ္ ေနေသာ ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ တ႐ုတ္ႏွင့္အိႏၵိယတုိ႔သည္ မိမိတုိ႔၏ စီးပြားေရး ကို ထိန္းသိမ္းထားႏုိင္ ႐ုံမွ်အတြက္ ေရနံအေပၚအဓိကမွီခုိေနရၿပီ။

ေရနံသည္ ႏုိင္ငံတုိင္းအတြက္ မဟာဗ်ဴဟာက်ေသာ ကုန္ပစၥည္း ျဖစ္သည္။ တစ္ဖက္၌ ေရနံသည္ရွား ပါးကုန္ ျဖစ္ေလရာ ေရွ႕အနာဂတ္၌ ေရနံလုပြဲက ထိပ္တန္းတက္လာစရာရွိသည္ဟု ကမၻာ့ေရး ရာ ကၽြမ္းက်င္ သူတုိ႔က ခန္႔မွန္းထားၾကသည္။ အခ်ဳိ႕ပညာရွင္တုိ႔က ေရနံလုပြဲလို႔မေခၚ ေရနံဦးတည္ရာ လမ္းလုပြဲ (Struggle for direction of oil supply)ဟု ေခၚသည္။ ေရနံကို မိမိႏုိင္ငံထဲ အမ်ား ဆံုးေရာက္ရွိေအာင္ ႀကိဳး ပမ္းမႈ ကို ရည္ညႊန္းသည္။ ေရနံလမ္းေၾကာင္း မိမိဘက္လွည့္ဖုိ႔အေရး ႀကီးသည္။

ထုိသို႔ ရွိေနစဥ္ အၾကမ္းဖက္သမားတုိ႔က ေရနံဆပၸလိုင္းကို ေႏွာင့္ယွက္ဖ်က္ဆီးႏုိင္သည္။ ေရနံအ တြက္ ဆပၸလုိင္းကို ဖ်က္ဆီး႐ုံတင္မက ေရနံသယ္ရာလမ္းတို႔ကိုလည္း ဟန္႔တားပိတ္ဆုိ႔ႏုိင္သည္။ သို႔ ျဖင့္ ေရနံကို အေၾကာင္းျပဳၿပီး အေရွ႕အာရွႏိုင္ငံမ်ား အဖုိ႔ မလကၠာေရလက္ၾကားလံုၿခံဳေရး သည္ အလြန္အေရး ႀကီးလာသည္။ ဤေရလက္ၾကားမွ ေရနံတင္သေဘၤာေတြ အမ်ား စုျဖတ္သန္းသည္။

ထုိအေျခအေနတြင္ အေမရိကန္အစိုးရက ေရနံကိုအေမရိကန္လံုၿခံဳေရး အတြက္ အေျခခံအရ အေရး ပါေသာ မဟာဗ်ဴဟာအေရး (Strategic issue) အ ျဖစ္သတ္မွတ္ၿပီး တ႐ုတ္ျပည္၏ ေရနံမဟာဗ်ဴဟာကို အႏၲရာယ္အ ျဖစ္ျမင္သည္မွာ အလြန္မုိက္မဲရာက်သည္ဟု ေဝဖန္သည္။ အတကယ္စင္စစ္၌ အနာဂတ္ေရနံ ျပႆနာတို႔အတြက္ အေမရိကန္ႏွင့္တ႐ုတ္ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး သည္ ေသာ ့ခ်က္က်ေပသည္။

တ႐ုတ္ျပည္သည္ မိမိ၏ ကုန္သြယ္ေရး ပုိေငြတုိ႔ကို အေမရိကန္အစုိးရ၏ ေငြတုိက္လက္မွတ္ (ဆီက်ဴရီကီ)တုိ႔ကို ဝယ္ထားသည္။ အေမရိကန္ေဒၚလာသည္ တစ္ခုတည္းေသာ ကမၻာသံုးေငြေၾကးမွနန္း က်ေနသည္။ ေငြေၾကးပိရမစ္ထိပ္တြင္ ေဒၚလာႏွင့္အတူ အျခားေငြေၾကးတုိ႔လည္း ေငြမာမ်ား အ ျဖစ္ေရာက္ရွိ လာသည္။ တခ်ဳိ႕က ပိရမစ္ထိပ္ထဲ ေဂါ့ဒ္ေတြ မ်ား လာၿပီဟုဆုိသည္။ အခ်ဳိ႕ ေဂါ့ဒ္တစ္ဆူႏွင့္ သူေတာ္ စင္အ မ်ား ႀကီးရွိေသာ ပိရမစ္ဟုတင္စားသည္။

Ref : Time, IHT.

* * * * ** * * * *

အလ်ားလုိက္ေပၚလစီမွ ေစ်းကြက္သို႔ ေကာ္ပုိရိတ္တုိက္ပြဲ

အလ်ားလုိက္သို႔

တကၠႏုိလုိဂ်ီတုိ႔က ယခု ၂၁ရာစုႏွစ္ ၌ လူတုိ႔၏ ဘဝအေထြေထြ ကုမၸဏီတုိ႔၏ ဘိဇနက္လုပ္ပံုလုပ္ နည္းအဝဝတုိ႔အေပၚ ၾသဇာတိကၠမႀကီးလြန္းသျဖင့္ တကၠႏုိလိုဂ်ီကအရာရာကိုပုိင္းျဖတ္သည့္ ေခတ္ဟုအဆို ရွိလာသည္။ Technologicat Deteminism ဟုေခၚသည္။ တကၠႏိုလိုဂ်ီ ျဖစ္ထြန္းမႈ တုိ႔ကလည္း မ်ဳိးစပ္ေပါင္းစံု ေသာ နည္း (convergences) ေတြ ျဖစ္၍ လူနွင့္ကုမၸဏီတုိ႔သည္ ယွဥ္ၿပိဳင္ႏုိင္ေသာ စြမ္းပကား (Compettive capacity)တု႔ိေသာ တုိးတက္ေကာင္းမြန္သည္မဟုတ္။ အျခားသူတုိ႔ႏွင့္ပူးေပါင္းႀကံဆႏုိင္ေသာ စြမ္းပကား (collaborative capacity)တုိ႔လည္း တုိးတက္ေကာင္းမြန္လာၾကသည္။

အက်ိဳးဆက္အားျဖင့္ ေဒါင္လုိက္စီမံခန္႔ခြဲမႈ (vertical management)ယိုင္သြားသည္။ သမားရုိးက်ရွိိခဲ႔ေသာ နည္းမွာ အမိန္႔ႏွင့္ ကြပ္ကဲမႈ (command and control) ျဖစ္၍ အထက္ေအာက္ (top-down structure) ျဖစ္သည္။ ယခု တကၠႏိုလုိဂ်ီမ်ား ဆန္းသစ္မႈ တို႔ေၾကာင့္ အထက္ေအာက္စီမံခန္႔ခြဲမႈ ပုံသ႑ာန္ အားခ်ည့္သြားသည္။ အထက္ေအာက္စီမံ ခန္႔ခြဲမႈ သည္ မိမိအဖြဲ႕အစည္းအတြင္ း ကုိဗဟုိျပဳသည္။

ယခုအခါ မိမိအဖြဲ႕အတြင္ း အထက္ေအာက္စီမံခန္႔ခြဲႏိုင္႐ုံျဖင့္ ဘိဇနက္၌ ေအာင္ျမင္လိမ့္မည္ ဟု အာမခံႏိုင္ေတာ့ေပ။ တျခား တကၠႏိုလုိဂ်ီတုိ႔ကုိ သုံးတတ္မွ၊ သူမ်ား ႏွင့္ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္တတ္မွ၊ အျခားကုမၸဏီတို႔ႏွင့္ ပူးေပါင္းႀကံစည္ႏုိင္မွ၊ အျခားအဖြဲ႕အစည္းတို႔ႏွင့္ ပူးတြဲ လုပ္တတ္ကုိင္တတ္မွ အရာေရာက္လာႏိုင္သည္။ ေအာင္ျမင္ႏိုင္လာသည္။ မိမိကုမၸဏီဖြ႕ံၿဖိဳးေရး အတြက္ သာမက သက္ဆိုးရွည္ေရး အတြက္လည္း အျခားသူတို႔ႏွင့္ ပူးေပါင္းႀကံဆရမည္ ။ ယင္းမွာ အလ်ားလိုက္စီမံခန္႔ခြဲျခင္း (horizontal management) ကုိညႊန္းသည္။

ယခုကုမၸဏီတစ္ခုက အျခားကုမၸဏီတစ္ခုကုိဝယ္သည္၊ မ်ိဳသည္။ ကုမၸဏီခ်င္း ေပါင္းစည္းၾကသည္။ acquisition and merger တို႔သည္ အလ်ားလိုက္ စီမံခန္႔ခြဲျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တကၠႏိုလိုဂ်ီမ်ား အံ့မခန္းဖြံ႕ၿဖိဳး တုိးတက္လာမႈ ေၾကာင့္ ၊ တစ္နည္းေျပာရလွ်င္ တကၠႏိုလိုဂ်ီမ်ား အံ့မခန္းဖြ႕ံၿဖိဳးတိုးတက္ လာမႈ တို႔ေၾကာင့္ ၊ တစ္နည္းေျပာရလွ်င္ တကၠႏိုလိုဂ်ီမ်ား မ်ိဳးစပ္ေပါင္းဆုံမႈ တုိ႔ေၾကာင့္ ေဒါင္လုိက္ စီမံခန္႔ခြဲမႈ သည္ အားခ်ည့္သြား၍ ဖိုးကပ္စ္သည္ အလ်ားလိုက္ စီမံခန္႔ခြဲမႈ ဘက္ ေရြ႕လ်ားသြားသည္ကို သတိခ်ပ္အပ္သည္။ top down မွ side-by-side သုိ႕ေျပာင္းေနၾကၿပီ။

ဤတိမ္းညႊတ္ခ်က္သည္ အိုင္တီကမၻာ၌ ပိုမိုလ်င္လ်င္ျမန္ျမန္ ျဖစ္ထြန္းေနသည္။ ဂလိုဘယ္ေကာ္ပုိ ေရရွင္းႀကီးတို႔သည္ အလ်ားလိုက္ဖြဲ႕စည္းပုံကို စီမံခန္႔ခြဲတတ္ရန္ အလ်င္အျမန္ ေလ့လာဆည္းပူးၾကသည္။ တစ္နည္းေျပာလွ်င္ ကုမၸဏီတို႔သည္ ေစ်းကြက္ထဲ၌ ယွဥ္ၿပိဳင္ႏိုင္အားေကာင္းေအာင္ ႀကိဳးပမ္းေနၾကသလို အျခားကုမၸဏီ၊ အျခားအဖြဲ႕အစည္း၊ အျခားအစိုးရတို႔ႏွင့္ လည္း ပူးေပါင္းႀကံဆႏိုင္အားေကာင္းရန္ တစ္ၿပိဳင္နက္တည္း ႀကိဳးပမ္းေနၾကသည္။

ေကာ္ပုိေရး ရွင္းႏွစ္ မ်ိဳး

ကုမၸဏီေလာကေခၚေခၚ၊ ေကာ္ပုိရိတ္ေလာကကေခၚေခၚ ဘိစနက္ေလာကတြင္ အပုိပစၥည္း ႏွစ္ မ်ိဳးႏွစ္ စားရွိလာသည္။ပထမေကာ္ပိုေရး ရွင္းတို႔သည္ ပုဂၢလိကအစုရွင္ေတြ ပုိင္ ေကာ္ပုိေရး ရွင္းႀကီး တို႔ ျဖစ္သည္။ အေမရိကန္ ေကာ္ပုိေရး ရွင္းတုိ႔ ျဖစ္သည္။ ဒုတိယအမ်ိဳးအစားသည္ အစိုးရပိုင္ဆိုင္မႈ ပါေသာ ေကာ္ပုိေရး ရွင္းေတြ ျဖစ္ၾကသည္။ တ႐ုတ္ေကာ္ပုိေရး ရွင္း ႀကီးတို႔ကုိ ညႊန္းသည္။

သုိ႔ျဖင့္ ္ ယေန႔ ဂလိုဘယ္ေကာ္ပုိေရး ရွင္း ေလာကတြင္ ပုဂၢလိကပိုင္ ေကာ္ပုိေရး ရွင္းႀကီးမ်ား ႏွင့္ အစိုးရၾသဇာခံ ေကာ္ပုိေရး ရွင္းႀကီးတို႔ အသည္းအသန္ ယွဥ္ၿပိဳင္လာၾကသည္။ ပုဂၢလိကပိုင္ႏွင့္ အစိုးရရွယ္ယာပါ ေကာ္ပုိေရး ရွင္းတို႔ ဟူ၍ ျခားနားလင့္ကစား “ေအအမ္” (acquisition) ႏွင့္ (merger) ယဥ္ေက်းမႈ ကုိမူ ႏွစ္ မ်ိဳးစလုံးက က်င့္သုံးရန္ႀကိဳးပမ္းၾကသည္။ တစ္နည္းေျပာလွ်င္ အလ်ားလုိက္စီမံ ခန္႔ခြဲမႈ ဘက္ ဦးလွည့္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ထိုအတြက္ တရုတ္ေရနံေကာ္ပုိေရး ရွင္း CNOOC က အေမရိကန္ ေရနံေကာ္ပုိေရး ရွင္း ယူႏိုကဲလ္ကုိ ဝယ္ယူရန္ႀကိဳးပမ္းသည္။ သုိ႔ရာတြင္ အေမရိကန္ ႏိုင္ငံေရး သမားတို႔က တ႐ုတ္ေရနံေကာ္ပုိေရး ရွင္းသည္ တ႐ုတ္အစိုးရ အစုရွယ္ယာပါသည္ ဆိုေသာ အခ်က္ျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ အေမရိကန္ေရနံေကာ္ပုိေရး ရွင္းသည္ မဟာဗ်ဴဟာလုံၿခဳံေရး တြင္ အေရး ႀကီးသည္ဟူေသာ အဆိုျပဳခ်က္ျဖင့္ လည္းေကာင္း အေရာင္ းအဝယ္ကုိ ပိတ္ဆို႔ခဲ့သည္။ တ႐ုတ္ဘက္ကလည္း ယူႏိုကဲလ္ကိုဝယ္ယူရန္ ကမ္းလွမ္းခ်က္တို႔ကို ႐ုပ္သိမ္းလုိက္သည္။

စိတ္ဝင္စားစရာေကာင္းသည့္ အခ်က္တစ္ခ်က္မွာ တ႐ုတ္ေကာ္ပုိေရး ရွင္းတို႔တြင္ ႏိုင္ငံျခားသား မ်ား က အစုရွယ္ယာမ်ား ဝယ္ယူထားၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ ၎ႏိုင္ငံျခားသား အစုရွင္တို႔သည္ ကုမၸဏီမ်ား ဥပေဒအရ အနည္းစုအစုရွင္(minority share-holder) ေတြ ျဖစ္ၾကသည္။ ဥပေဒအရ အနည္းစုအစုရွင္တို႔၏ အက်ိဳးစီးပြားကုိ အကာအကြယ္ေပးရန္ တာဝန္ရွိ၍ ႏိုင္ငံျခားသားအစုရွင္တုိ႔ကုိ တ႐ုတ္ေကာ္ပုိေရး ရွင္းတို႔၏ ဘုတ္အဖြဲ႔တြင္ ဒါ႐ုိက္တာမ်ား အ ျဖစ္ခန္႔ထားသည္။ ထို႔အျပင္ တ႐ုတ္ေကာ္ပုိေရး ရွင္းတို႔သည္ အစိုးရ ၾသဇာခံဟုဆိုေသာ ္လည္း အေမရိကန္စတိုင္လ္ျဖင့္ စီမံခန္႕ခြဲေနၾကသည္။ စေတာ့အိတ္ခ်ိန္းတို႔ႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္သည္။

တ႐ုတ္ဘက္မွ ေခ်ပခ်က္တစ္ရပ္ရွိသည္။ တ႐ုတ္ေကာ္ပုိေရး ရွင္း တို႔တြင္ အစိုးရရွယ္ယာမ်ား ပါဝင္ေသာ ္လည္း တ႐ုတ္အစိုးရက ေကာ္ပုိေရး ရွင္းတုိ႔အေရး တြင္ ဝင္ေရာက္မစြက္ဖက္ဟု ေထာက္ျပသည္။ ယူႏိုကဲလ္အား ဝယ္ယူရန္ ကိစၥ၌ လည္းေကာင္း၊ ေနာက္ပုိင္းဝယ္ရန္ အစီအစဥ္တို႔ကုိ ႐ုပ္သိမ္းရာ၌ လည္းေကာင္း အစုိးရက ဘာမွ် ဝင္ေရာက္ေျပာဆိုျခင္းမရွိေၾကာင္း၊ ဒါ႐ုိက္တာအဖြဲ႕ကသာ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ဆုံးျဖတ္ခဲ့ၾကျခင္း ျဖစ္ေၾကာင္းရွင္းျပသည္။ ဂလိုဘယ္ေကာ္ပုိရိတ္ေလာကတြင္ အစိုးရရွယ္ယာ၊ အစိုးရၾသဇာအာဏာကုိ စိန္ေခၚျခင္းသည္ ယေန႔ ကမၻာ့ကုမၸဏီေလာက၏ ထူးျခားေသသာ ဝိေသသဟုဆိုရမည္ ။

စနစ္ႏွစ္ မ်ိဳး

တ႐ုတ္ျပည္စီးပြားေရး စနစ္တြင္ ႏွစ္ မ်ိဳးရွိသည္။ ပထမအမ်ိဳးအစားသည္ ေပၚလစီေရွ႕ေဆာင္ စီးပြားေရး ျဖစ္၍ ဒုတိယအမ်ိဳးအစားသည္ ေစ်းကြက္ေရွ႕ေဆာင္ စီးပြားေရး ျဖစ္သည္။ policy-based system and market mechanism-based economy တို႔ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ ေပၚလစီအေျခခံစီးပြားေရး တြင္ ေစ်းကြက္ယႏၱရားကုိ ဂ႐ုမစိုက္ေပ။ ေစ်းကြက္ကဘယ္လုိပဲ ေတာင္းဆိုေတာင္းဆို အေရး မႀကီး။ ေပၚလစီကသာ အေရး ႀကီးသည္။ ပေလရာတို႔သည္ အထက္ကခ်ေပးေသာ ေပၚလစီကသာ အေရး ႀကီးသည္။ ပေလရာတို႔သည္ အထက္ကခ်ေပးေသာ ေပၚလစီအတိုင္း အေကာင္အထည္ ေဖာ္႐ုံ ျဖစ္သည္။

ယခုတ႐ုတ္ျပည္က ပုဂၢလိကအစိတ္အပိုင္းကိုပုိ၍ အားေပးသည့္နည္းတူ ေပၚလစီအေျခစိုက္ စီးပြားေရး က႑သည္ ၃၀ရာခိုင္ႏႈန္းသာရွိေတာ့သည္။ အမ်ား စုသည္ ေစ်းကြက္ ယႏၲရား အေျခစုိက္ ဘက္ေရႊ႕ၿပီးၾကၿပီ ျဖစ္သည္။ ေရွ႕ဆက္ၿပီး ေပၚလစီတုိးခ်ဲ႕သြားမည္ ၊ ေစ်းကြက္ယႏၲရားကုိ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရန္ ခက္ခဲေသာ အပိုင္းႏွင့္ ေဒသ တုိ႔၌ သာ ေပၚလစီျဖင့္ စီမံမည္ ဟုဆိုသည္။

ဤသေဘာကိုၾကည့္လွ်င္ တ႐ုတ္စီးပြားေရး ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈ သည္ “ညက္” သည္ဟုဆိုရမည္ ။ အစိုးရပုိင္ဆိုင္မႈ ကို ေလွ်ာ့ခ်ေရး ႐ႈ႕ေထာင့္ထက္ ေပၚလစီပုိင္းေလွ်ာ့ခ်ေရး ႐ႈ႕ေထာင့္ကို ပုိ၍ အေလးေပး ေၾကာင္းေတြ ႕ရမည္ ။ ေစ်းကြက္ႏွင့္ ေပၚလစီယွဥ္ေနရာတြင္ ေပၚလစီကိုေလွ်ာ့၊ ေစ်းကြက္ကိုတိုး မဟာဗ်ဴဟာကုိ က်င့္သုံးေနသည္ဟုဆိုရမည္ ။ ေပၚလစီသည္ ေက်းလက္စီးပြားေရး တြင္ မ်ား ခဲ့သည္။ ယခုေပၚလစီျဖင့္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ေသာ စနစ္ကုိ ေက်းလက္တို႔႔႔၌ ဖ်က္သိမ္းပစ္လိုက္သည္။ ေက်းလက္ ေငြစုေငြေခ်းဘဏ္တို႔ကို ေပၚလစီျဖင့္ မခ်ိတ္၊ ေစ်းကြက္ျဖင့္ ခ်ိတ္သည္။

အက္စ္အိုအီးလို႔ေခၚေသာ ႏုိင္ငံပုိင္လုပ္ငန္း အမ်ား အျပားတို႔ကိုလည္း ေကာ္မာရွင္ဆန္ဆန္ ဖြဲ႕စည္းေစသည္။ အစုိးရေပၚလစီ ပါတီေပၚလစီကုိ ၾကည့္ရန္မလို။ ေစ်းကြက္ကိုသာ ၾကည့္ရန္လိုသည္။ ကုမၸဏီမ်ား အ ျဖစ္ျပန္လည္ ဖြဲ႕စည္းေစၿပီး စေတာ့အိပ္ခ္ခ်ိန္းတို႔ႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္ခိုင္းလုိက္သည္။ စေတာ့အိပ္ခ္ခ်ိန္းတြင္ ေအရွယ္ယာ၊ ဘီရွယ္ယာဆိုၿပီး ရွိလာသည္။ ဘီရွယ္ယာတို႔ကို အမ်ား ျပည္သူတို႔က ဝယ္ယူႏိုင္သည္။ ႏိုင္ငံပိုင္လုပ္ငန္းတို႔ကို စေတာ့အိပ္ခ္ခ်ိန္းျဖင့္ ခ်ိတ္ဆက္ေစၿပီး ေစ်းကြက္ယႏၲရားအေပၚ အေျခံခံခိုင္းသည္။ တစ္နည္းေျပာလွ်င္ အသစ္ျပန္လည္ဖြဲ႕စည္းလုိက္ေသာ ေကာ္ပုိေရး ရွင္းတို႔တြင္ အစိ္ုးရက ရွယ္ယာပါေသာ ္လည္း ေပၚလစီႏွင့္ မကိုင္ေပ။ ေစ်းကြက္ယာမအတိုင္း ေဆာင္ရြက္ေစသည္။

႐ုရွား၌ ႏိုင္ငံပိုင္လုပ္ငန္းတို႔ကို ပုဂၢလိကပိုင္းအားေရာင္ းခ်သည္။ ၀ယ္ယူသူတို႔က အစိုးရကအမွတ္တံဆိပ္ျဖင့္ လက္ဝါးႀကီးအုပ္သည္။ ေအာ္လီဂါစီ (Oligarchy) ေခၚသည္။ ႐ုရွားေအာ္လီဂါစီသည္ ေစ်းကြက္ကိုအေျခစိုက္ေသာ ္လည္း ေစ်းကြက္ကို ပံုသ႑ာန္ပ်က္ေအာင္လုပ္သည္။ distortion of market ဟုေခၚသည္။ ဂလိုဘယ္ေကာ္ပိုရိတ္ေလာကအေၾကာင္း အက်ဥ္းတည္း။

အညႊန္း - China Daily, IHT, Economist

* * * * ** * * * *

ေရနံေရွာခ့္အၿပီး ေရႊေရာခ့္လား၊
စရိတ္တြန္း အင္ဖေလးရွင္းသစ္

ဧကန္မဲ့မႈ

မည္ သည့္ မီဂါ ျဖစ္ရပ္တို႔ကို ခဲေအာ့စ္သီအိုရီမွ လိပ္ျပာဥပမာျဖင့္ တင္စားေျပာဆိုလို႔ရေနသည္။ တစ္ေနရာမွ လိပ္ျပာတစ္ေကာင္ေတာင္ပံခတ္လိုက္႐ံုျဖင့္ ကမၻာ၏ ေဝးကြာေသာ အရပ္တို႔၌ လိႈင္းတံပိုးမ်ား ႐ိုက္ပုတ္သြားႏိုင္သည္။ မၾကာေသးမီက ဤခဲေအာခ့္သီအိုရီကို တ႐ုတ္ယြမ္ေငြေဒၚလာႏွင့္ ပက္လုပ္ထားျခင္းမွျဖဳတ္ပစ္လိုက္ျခင္းအားျဖင့္ ယြမ္ေငြတန္ဖိုးျမွင့္လိုက္ျခင္းကိစၥတြင္ အသံုးျပဳေျပာဆိုခဲ့သည္။ ယခုလည္း ေရနံေစ်းႏႈန္းခုန္ေပါက္ျမင့္တက္လာျခင္းကိစၥ၌ လိပ္ျပာဥပမာကို ေပးၾကျပန္သည္။

ခဲေအာခ့္သီအိုရီက မေသခ်ာဧကန္မဲ့မူ(Uncertainty) ကိုေဟာသည္။ ဧကန္မဲ့ေသာ အေျခအေနတြင္ ဘာမဆို ျဖစ္ႏိုင္သည္။ အေသးအဖြဲကေလးတို႔ကလည္း မထင္မွတ္ဘဲ ဂယက္ႀကီးေတြ ျဖစ္ႏိုင္သည္။ မေမွ်ာ္လင့္ေသာ အက်ိဳးဆက္ေတြ ေပၚတတ္သည္။ Risks ေခၚ စီးပြားေရး စြန္႔စားရမႈ ေတြ မ်ိဳးစံုေပၚႏိုင္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ စြန္႔စားရမႈ ေဘးအႏၱရာယ္တြက္ခ်က္မႈ သည္ ႐ႈခင္းမ်ိဳးစံုျဖင့္ တြက္ရသည္။ ႐ႈခင္းတစ္ခု၊ ႏွစ္ ခုေနာက္ခံထား တြက္လို႔မလံုေလာက္ေတာ့ေပ။ ယခုေရနံေရွာခ့္ေပၚေနသည္။ ေရနံစိမ္းတစ္စည္ေဒၚလာ ၇၀ နားတစ္ဝိုက္လႈပ္ရွားေနသည္။ ဤေရနံေရွာခ့္ကို ၂၀၀၅ခုႏွစ္ ပထမေရနံေရွာခ့္လို႔လည္းေခၚသည္။ ၂၁ရာစုခုႏွစ္ ပထမဦးဆံုးေရနံေရွာခ့္လို႔လည္းေခၚသည္။ မည္ သို႔ ပင္ေခၚေခၚ ယခုပင္ ဤေရနံေရွာခ့္၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ပညာရွင္တုိ႔အၾကား အျငင္းပြားလာသည္။

ပညာရွင္အခ်ိဳ႕က ယခုေရနံေရွာခ့္သည္ ကမၻာ့စီးပြားေရး ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ (Growth)ကို ထိခုိက္မည္ ၊ က်ဆင္းေစမည္ ဟုေဟာသည္။ အျခားပညာရွင္အခ်ိဳ႕က အင္ဖေလးရွင္း (အရပ္ရပ္ေစ်းႏႈန္းမ်ား တက္မႈ ) အေပၚသက္ေရာက္မည္ ၊ အင္ဖေလးရွင္း တက္လိမ့္မည္ ဟုေဟာသည္။ သို႔ ျဖင့္ ေရနံေရွာ့ခ္သည္ ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈ (Growth) ကုိက်ဆင္းေစမလား၊ သို႔ တည္းမဟုတ္ အင္ဖေလးရွင္း (Inflation) ကုိတက္ေစမည္ လား၊ သုိ႔တည္းမဟုတ္ ႏွစ္ မ်ိဳးစလုံး ျဖစ္ႏိုင္ေခ် မရွိေစဘူးလားဟူ၍ အျငင္းပြားလာၾကသည္။ ထိုအေျခအေနတြင္ ကမၻာ့ဘဏ္အိုင္အမ္အက္ဖ္ႏွင့္ ဂ်ီဆဲဗင္း အုပ္စုက ဝါရွင္တန္တြင္ ေတြ ႕ဆုံသည္။

ျပႆနာ၏ ေသာ ့ခ်က္

အင္ဖေလးရွင္းတြင္ ယခုေရနံေရွာခ္အလို႔ငွာ အင္ဖေလးရွင္းပုံစံႏွစ္ မ်ိဳးကုိ စဥ္းစားရမည္ ။ ပထမပုံစံမွာ စရိ္တ္ကတြန္းေသာ အင္ဖေလးရွင္း (cost-pushed inflation) ျဖစ္၍ ဒုတိယပုံစံမွာ ဝယ္လုိအားကတြန္းေသာ အင္ဖေလးရွင္း (demand-pushed inflation) ျဖစ္သည္။

ေရနံေစ်းႏႈန္းေတြ ေထာင္တက္လာသျဖင့္ ေရနံသုံးစြဲရေသာ အရပ္ရပ္စရိတ္ေတြ လည္း ေထာင္တက္သည္။ ထိုသို႔ စရိတ္ေတြ ေထာင္တက္သျဖင့္ အင္ဖေလးရွင္းသည္ စရိတ္ကတြန္းေသာ အင္ဖေလးရွင္းပုံစံ ျဖစ္မည္ ။ သုိ႔ရာတြင္ ေရနံစရိတ္ကုိ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္လွ်င္ အင္ဖေလးရွင္းဒဏ္ သက္သာမည္ ဟု ဆိုႏိုင္အားကို ေလွ်ာ့ျဖတ္ႏုိင္မွ ျဖစ္မည္ ။ ဤအခ်က္သည္ပင္ ျပႆနာ၏ ေသာ ့ခ်က္ ျဖစ္ေနသည္။ ေရနံဝယ္လိုအားကုိ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ပါ့မလား…။

ပြဲမဝင္ခင္ ဖင္ၿပဲ

ဤကိစၥကုိ စဥ္းစားအေျဖရွာရန္ ကမၻာ့ဘဏ္အုိင္အမ္အက္ဖ္ႏွင့္ ဂ်ီဆဲဗင္း အုပ္စုတို႔ဝါရွင္တန္တြင္ ေတြ ႕ဆုံေဆြးေႏြးၾကသည္။ ဤေဆြးေႏြးပြဲ၌ ေရနံစရိတ္တို႔ကုိ ဘယ္လိုေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္မလဲဆိုေသာ ျပႆနာကုိ အဓိကထား ေဆြးေႏြးၾကသည္။

မေဆြးေႏြးခင္ကပင္ သူတို႔ေဆြးေႏြးေသာ အေၾကာင္းအရာသည္ ေအာင္ျမင္မွာ မဟုတ္ဟု ထင္ေၾကးေပးခံေနရသည္။ ေၾကညာခ်က္ေတြ ထုတ္၊ ေရနံစရိတ္ေတြ ေလွ်ာ့ျဖတ္ၾကပါလို႔ဆရာလုပ္တိုက္တြန္း ႐ုံျဖင့္ ၿပီးႏိုင္ေသာ ကိစၥ မဟုတ္ေပ။ ႏိုင္ငံအေတာ္ မ်ားမ်ား သည္ အထူးသျဖင့္ ခ်မ္းသာေသာ ႏိုင္ငံႏွင့္ ထြန္းသစ္လာေသာ ႏိုင္ငံတုိ႔သည္ အေျခခံက်က် ေရနံအေပၚ မွီခိုေနရသည္။ ေရနံကို မူးယစ္ေဆးဝါး စြဲသလို စြဲေနၾကၿပီ။ Oil addict ဟုဆိုသည္။ ဤအေျခအေနတြင္ ေရနံစရိတ္ ေလွ်ာ့ခ်ရန္မလြယ္ေပ။ ေရနံဝယ္လိုအား ေလွ်ာ့ခ်ရန္မလြယ္ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ ဂ်ီဆဲဗင္းေဆြးေႏြးပြဲသည္ ပြဲမဝင္ခင္ကပင္ ဖင္ၿပဲေနၿပီဟုေျပာလာသည္။ ဆိုလိုသည့္ သေဘာမွာ ေရနံစရိတ္ေလွ်ာ့ခ်ျခင္းျဖင့္ အင္ဖေလးရွင္းကုိ တားဆီးရန္ဆိုသည့္ ရည္မွန္းခ်က္သည္ ေအာင္ျမင္ႏိုင္စရာမရွိဟု ေျပာျခင္း ျဖစ္သည္။

ေရႊေရွာ့ခ္

အေမရိကန္ဗဟိုဘဏ္ ဖက္ဒ္က ၁၁ႀကိမ္ေျမာက္အတုိးႏႈန္းကို ၃ဒသမ ၇၅ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ တိုးျမႇင့္ လိုက္သည္။ ေရနံေစ်းႏႈန္းေထာင္တက္ခ်ိန္ႏွင့္ ကက္ထရီနာမုန္တိုင္းတိုက္ခတ္ခ်ိန္တို႔ႏွင့္ ဆုံၿပီး အတိုးႏႈန္းျမႇင့္ လုိက္ျခင္း ျဖစ္သည္။ အတိုးႏႈန္းျမႇင့္ျခင္းသည္ အင္ဖေလးရွင္းကို ထိန္းကြပ္ရန္ ျဖစ္သည္။ယခု ေရနံေစ်းႏႈန္း ေထာင္တက္လာမႈ ေၾကာင့္ အေမရိကန္၌ အင္ဖေရး ရွင္းတက္လာႏုိင္ရာ ဤသည္ကုိ ႀကိဳတင္တား ဆီးရန္ အတြက္ အတိုးႏႈန္းျမႇင့္လိုက္ျခင္း ျဖစ္သည္။

အခ်ိဳ႕ပညာရွင္တို႔က ေရနံေစ်းႏႈန္းေထာင္တက္မႈ ေၾကာင့္ ႏိုင္ငံအသီးသီး၏ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ (Growth) တို႔ကို ထိခိုက္မည္ ဟုေဟာသည္။ ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈ ကုိထိခိုက္ရသည့္ အဓိကအေၾကာင္းသည္ ေရနံစရိတ္ ႀကီးထြား လာမႈ ေၾကာင့္ ျဖစ္မည္ ဟုဆိုသည္။ ၎ပညာရွင္တို႔က အင္ဖေလးရွင္းကိုထည့္မတြက္ေပ။ စင္စစ္အားျဖင့္ ေရနံေစ်းႏႈန္္းေထာင္တက္မႈ ေၾကာင့္ စရိတ္တြန္းအင္ဖေလးရွင္းေပၚမည္ ။ အင္ဖေလးရွင္းေၾကာင့္ စရိတ္ႀကီးမႈ သည္ ျပန္႔သြားမည္ ။ ထိုမွတစ္ဆင့္ ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈ ကုိထိခိုက္မည္ ။ ေရနံျပႆနာ ေရာဂါ တက္ခ်ိန္တြင္ သုေတသနအဖြဲ႕ တစ္ဖြဲ႕က ေနာင္ႏွစ္ တြင္ ေရႊေစ်း ေရာဂါ လည္း တက္ဦး မည္ ဟုဆိုသည္။ ေရနံ ေရာဂါ ထက္ပင္ ပုိမိုျပင္းထန္လာဖြယ္္ ရွိသည္ဟုေဟာကိန္းထုတ္ထားသည္။

စီးပြားေရး တြင္ အစစ္အမွန္စီးပြားေရး အပိုင္း (real economy) ႏွင့္ ဘ႑ာေရး အပိုင္းတို႕ဆုိၿပီး ႏွစ္ ပုိင္းခြဲသည္။ အစစ္အမွန္စီးပြားေရး ဆိုသည္မွာ ကုန္ပစၥည္းႏွင့္ ဝန္ေဆာင္မႈ တို႔ကို ရည္ၫႊန္းသည္။ ၿပီးခဲ့ေသာ ကာလမ်ား က ဘ႑ာေရး ပိုင္း၌ ေရာဂါ ထခဲ့သည္။ ေဒၚလာတန္ဖိုးက်ဆင္းမႈ ႏွင့္ ယြမ္ေငြတန္ဖိုး ႏွိမ္ထားမႈ တို႔ ျဖစ္သည္။ ယြမ္ေငြကုိလည္း ေဒၚလာႏွင့္ ပက္ျဖဳတ္ပစ္လုိက္ၿပီး ယြမ္ေငြတန္ဖိုးျမင့္သြားသည္။ ဘ႑ာေရး အပိုင္းတြင္ ပါဝင္ေသာ ေငြေခ်းအာမခံစာခ်ဳပ္ (ဘြန္း) ဝင္ေငြေတြ က်ဆင္းေနေသာ ေရာဂါ ျဖစ္ေနျပန္သည္။ အတိုးႏႈန္းျဖင့္ ေရာဂါ ကုရန္ ႀကံစည္ေနၾကသည္။

ဘ႑ာေရး အပိုင္း ေရာဂါ မ်ား ေပၚလာၿပီးေသာ အခါ ကုန္ပစၥည္း (commodity) အပိုင္း ေရာဂါ က ခပ္ဆိုးဆိုးေပၚလာသည္။ ကုန္ပစၥည္းစာရင္းတြင္ ေရနံ၊ ေရႊ၊ သတၲဳ၊ လယ္ယာသီးႏွံစသည္တို႔ ပါဝင္သည္။ ယခုေရနံ ေရာဂါ က ေရွာ့ခ္အ ျဖစ္ရုိက္သည္။ ေနာင္ႏွစ္ ၌ ေရႊေရွာခ္ ေပၚမလုိလို သုေတသန အဖြဲ႕က ေဟာကိန္းထုတ္သည္။

* * * * ** * * * *

ဧကန္မဲ့ၾကား ေဘးအႏၲရာယ္ကိုဘယ္လိုတြက္သလဲ

ဝိေသသေလးမ်ိဳး၊ စ႐ုိက္သုံးမ်ိဳး

ဘိစနက္လုပ္လွ်င္ အေျခခံမွန္းဆခ်က္တစ္ခု လက္ကိုင္ထားရသည္။ ယင္းမွာ ဘာမွ် ေသခ်ာ ေရရာျခင္းမရွိ၊ ဧကန္မရွိဟု ယူဆထားျခင္း ျဖစ္သည္။ ဒီလုိယူဆထားမွလည္း အရဲစြန္႔ရေသာ သေဘာအေၾကာင္း၊ ေဘးအႏၲရာယ္အေၾကာင္း စိတ္ထဲစြဲၿမဲေနမည္ ။ ဘာမွ်ေရရာျခင္းမရွိျခင္းကုိ uncertainty ဟုေခၚသည္။ ဤဧကန္မဲ့မႈ တြင္ ဆုံးရႈံးနစ္နာႏုိင္ေသာ ေဘးအႏၱရာယ္(risks) ေတြ က မ်ား လွ သည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ ဧကန္းမဲ့ေသာ ၀န္းက်င္၌ ေဘးအႏၱရာယ္တုိ႔ကုိ တြက္တတ္၊ ခ်က္တတ္ရန္လုိသည္။ Calculation of risks သည္ ေသာ ့ခ်က္ဟုဆုိသည္။ ထုိအေၾကာင္းမေျပာမီ မိမိဘိစနက္၏ ၀ိေသသတုိ႔ကုိ ႀကိဳတင္သိရွိထားရန္ လုိသည္။ အေျခခံအားျဖင့္ ၀ိေသသ၄ပါး ရွိပါလိမ့္မည္ ။

(၁) မိမိထုတ္လုပ္ေသာ ပစၥည္း သုိ႔မဟုတ္ ၀န္ေဆာင္မႈ တုိ႔၏ ေစ်းႏႈန္းလႈပ္ရွားမႈ တုိ႔ကုိ မ်က္ျခည္မျပတ္ ေစာင့္ၾကည့္ရသည္။

(၂) မိမိကုမၸဏီတုိ႔၏ အစုရွယ္ယာေစ်းႏႈန္းေပါက္ေစ်းတုိ႔ကုိ ေစာင့္ၾကည့္ရသည္။ (စေတာ့အိပ္ခ္ခ်ိန္း မရွိေသာ ေနရာတုိ႔၌ ဤအခ်က္ကုိ ျခြင္းခ်က္ထားႏုိင္သည္။)

(၃) မိမိက ေငြေခ်းငွားလုပ္ျခင္း ျဖစ္၍ အတိုးႏႈန္းလႈပ္ရွားမႈ တို႕ကို ေစာင့္ၾကည့္ရမည္ ။

(၄) မိမိဘိစနက္သည္ ႏိုင္ငံျခားေငြႏွင့္ေငြေခ်းမႈ သို႔ မဟုတ္ေရာင္ းဝယ္ေဖာက္ကားမႈ ပါဝင္သျဖင့္ တစ္နည္းေျပာလွ်င္ ႏိုင္ငံျခားေငြအစိတ္အပိုင္း (Forelgn Exchange Component)ပါဝင္သျဖင့္ ႏိုင္ငံျခားေငြလဲလွယ္ေရး ႏႈန္းထားလႈပ္ရွားမႈ တို႔ကိုလည္း ေစာင့္ၾကည့္ရမည္ ။

ဤဝိေသသ၄ပါးကို ဂရုမူျပီး ဧကန္မဲ႔မႈ အတိုင္းအတာကိုခန္႔မွန္းရမည္ ။ေတြ ႕ၾကံဳႏိုင္ဖြယ္ ေဘး အႏၱရာယ္တို႔ကို တြက္တတ္ခ်က္တတ္ရမည္ ။ တြက္ခ်က္ရမည္ ့သူက မိမိ ျဖစ္ေလရာ မိမိသည္ ဘယ္လို စ႐ိုက္နဲ႔လူလည္းဟူ၍ လည္း ကုိယ့္ကိုယ္ကုိယ္ျပန္လည္ဆန္းစစ္ရန္လိုသည္။ ဤကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဘိစနက္မဲင္းတို႔၏ စ႐ုိက္သုံးမ်ိဳးအေၾကာင္းကုိ စီမံခန္႔ခြဲမႈ ပညာရွင္တို႔က သ႐ုပ္ခြဲျပသည္။

ပထမစ႐ုိက္

ေဘးအႏၲရာယ္ရွာေဖြသူ (Risk-seekers)

သူတို႔သည္ စြန္႔စားရမွာ မေၾကာက္၊ လက္မတြန္႔။ သူတို႔က ေဘးအႏၲရာယ္ အားရွာေဖြျခင္းကုိ ရည္ရြယ္ခ်က္အေနျဖင့္ ရွာေဖြျခင္းမဟုတ္။ not as an end. အေနျဖင့္ ရွာေဖြျခင္း ျဖစ္သည္။

သူတို႔သည္ စြန္႔စားႏိုင္လွ်င္ ပုိ၍ အက်ိဳးအျမတ္ႀကီးႏိုင္သည္ဟု ယုံၾကည္သည့္အားေလ်ာ္စြာ စြန္႔စားရမႈ ႏွင့္ အက်ိဳးအျမတ္ၾကား ခ်ိတ္ဆက္ထားသည္။ risk and return ခ်ိတ္သည္။ သူတို႕သည္ လက္ႀကီးစြန္႔သေလာက္ အျမတ္ႀကီးႀကီးေမွ်ာ္လင့္သည္။

ဒုတိယစ႐ိုက္

ေဘးအႏၲရာယ္ကိုမႏွစ္သက္္ သူ (Risk Aversion)

ထိုသူတို႔သည္ ေဘးအႏၱရာယ္ကို ကန္႔သတ္သည္။ မစြန္႔စားလို။ အျမတ္ႀကီးႀကီးမရလည္း ကိစၥမရွိ။

မစြန္႔ရလွ်င္ျပီးေရာ သေဘာထားမ်ိဳး႐ွိသည္။ အျမတ္အနည္းငယ္ႏွင့္ ေက်နပ္သည္။ လက္ႀကီးမကစားလို။သို႔

ေသာ ္ဤစ႐ိုက္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ အစြန္းမေ႐ာက္ေသာ အနက္အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုမႈ တစ္ခု႐ွိသည္။ ယင္းမွာ အက်ိဳးအေႀကာင္း စဥ္းစားေသာ သူသည္ တစ္စံုတစ္ရာေသာ ေဘးအႏၲရာယ္ အဆင့္ကိုခ်င့္ခ်ိန္ျပီး အျမတ္ႀကီးႀကီးကို ေမွ်ာ္လင့္တတ္သည္။ တဖက္မွလွည့္ေျပာလွ်င္ တစ္စံုတစ္ရာေသာ အျမတ္ႏႈန္း၌ သူတို႔သည္ အႏၱ႐ာယ္အနည္းဆံုး အေျခအေနကို႐ွာေဖြသည္။

တတိယစ႐ိုက္

ေဘးအႏၲ႐ာယ္ကိုႀကားထားသူ (Risk Central)

ဤသူတို႔သည္ မိမိဆံုးျဖတ္ခ်က္ေႀကာင့္ ရလဒ္ေတြ ဘယ္လိုေပၚႏိုင္သည္၊ ႐လဒ္အက်ဥ္းအက်ယ္

(range of octcomes) ဘယ္လို႐ွိမည္ ကို အေလးမမူႀကေပ။ သူတို႔က႐လဒ္တို႔အေပၚ သိပ္အာ႐ံုမထား။

သူတို႔စြဲစြဲျမဲျမဲလက္ခံ ထားေသာ တန္ဖိုး (single value) အေပၚသာ အာ႐ံုျပဳသည္။ သူတို႔အဖို႔ ပွ်မ္းမွ်ျခင္း

ေတြ ေျပာျပလွ်င္ လံုေလာက္သည္။

ဆံုးျဖတ္ခ်က္ႏွင့္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်မ်ား

အထက္ပါစ႐ိုက္သံုးမ်ိဳးသည္ အေကာင္းျမင္၀ါဒတို႔ကို ထင္ဟပ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ အခြင့္အလမ္းခ်င္း

တူပါလ်က္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္႐ာတြင္ ကြဲလြဲႏိုင္ပံုကိုညႊန္းသည္။ ဆံုးျဖတ္ခ်က္တစ္ရပ္မွ ျဖစ္ေပၚလာႏိုင္ဖြယ္

႐ွိေသာ ႐လဒ္ (outcomes) တို႔ကို အကဲျဖတ္႐ာ၌ စ႐ိုက္လိုက္ျပီး ကြဲလြဲနိုင္သည္ကို ျပသည္။ မေသခ်ာမေရ

႐ာမႈ ႏွင့္ ေဘးအႏၲ႐ာယ္မည္ ေသာ အယူအဆတို႔သည္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္တစ္ခုမွ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ႐လဒ္ေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳး

႐ွိႏိုင္ျခင္းကို အသိအမွတ္ျပဳသည္။ ႐လဒ္တစ္ခုတည္းမဟုတ္။ ႐လဒ္အမ်ိဳးမ်ိဳးေပၚႏိုင္သည္။ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ႐လဒ္

မ်ိဳးစံုကိုတြက္ေသာ ပညာကို ေအာ္ပေ႐း႐ွင္း႐ီဆာ့ခ်္ (Operation research) ဟုေခၚသည္။

ဆံုးျဖတ္ခ်က္တခုမွ႐လဒ္ေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳးေပၚသည္။ ေဘးအႏၲ႐ာယ္ႏွင့္ မေသခ်ာမေရရာမႈ တို႔ႀကား

ျခားနားခ်က္ကိုလိုက္ျပီး ႐လဒ္တို႔၏ အေရအတြက္ တန္ဖိုးႏွင့္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခတို႔ကို ကိန္းဂဏန္းတို႔ျဖင့္ တြက္ခ်က္

ေဖာ္ျပႏိုင္သည္။

ေဘးအႏၲရာယ္အေႀကာင္းကို ဖဲ၀ိုင္းျဖင့္ ဥပမာေပးႏိုင္သည္။ ႀကံဳရာဖဲတစ္ခ်က္ကို ဆြဲယူလိုက္ပါ။ ဖဲထုပ္တစ္ထုပ္၌ ၅၂ခ်ပ္ရွိေလရာ ဆြဲယူေသာ ဖဲခ်ပ္သည္ စပိတ္တစ္ ျဖစ္၊ မ ျဖစ္ကို တြက္ယူႏိုင္သည္။ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် ၅၂မ်ိဳး ရွိေခ်မည္ ။ စပိတ္တစ္ ျဖစ္ရန္ ၁/၅၂= ၁.၉၂၃ရာခိုင္ႏႈန္းရွိမည္ ။

အေျခအေနေလးပါး

သို႕ေသာ ္ ဖဲခ်ပ္ဆြဲျခင္းဥပမာကလည္း မေသခ်ာမေရရာမႈ ႏွင့္ေဘးအႏၱရာယ္တို႕ၾကား ျခားနား မႈ ကိုကြက္တိေပၚေအာင္ မေဖာ္ႏိုင္ျပန္ေပ။ မန္ေနဂ်ာတို႕သည္ မေသခ်ာမေရရာမႈ ႏွင့္ ေဘးအႏၱရာယ္ တို႕မတူညီပံုကိုသိသည္။ ျခားနားပံုကိုသိသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ဤျပႆနာကိုပညာရွိရွိလက္တန္းမွန္း ဆမႈ (educated guessworks) တို႕ျဖင့္ေျဖရွင္းၾကသည္။ ဘိစနက္မဲင္းတို႔သည္ တို႕ျဖင့္ေျဖရွင္းၾကသည္။ ဘိစနက္မဲင္းတို႕သည္ လက္တန္းတြက္ၾကသည္။ လက္တန္းဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ား ခ်သည္။ သို႕ေသာ ္ သူတို႕၏ လက္တန္းမွန္းဆမႈ တို႕သည္ အရမ္းလုပ္သည္ မဟုတ္ေပ။ပညာသားပါသည္။

ပညာပါေသာ လက္တန္းမွန္းဆမႈ ဆိုသည္မွာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္တစ္ရပ္မွ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ၇လဒ္တို႕ကိုတြက္ရ ၏ ။ဤရလဒ္တို႕ႏွင့္တြဲ ႕၍ ျဖစ္ေပၚေသာ ျဖစ္ႏိုင္ေျခအက်ိဳးဆက္တို႕ကိုတြက္ရသည္။ ဤသို႕တြက္ရာ၌ ဘိစနက္မဲင္း၏ အထက္ေဖာ္ျပစ႐ိုက္တို႕ကိုငဲ့ၿပီး အေျပာင္းအလဲရွိႏိုင္သည္။ ထို႔အျပင္ ေစ်းကြက္၏ သဘာ၀ ေပၚလိုက္၍ လည္း ေဘးအႏၱရာယ္တြက္နည္းကြဲလြဲႏိုင္သည္။

ေစ်းကြက္အေျခအေနကို တြက္ရာ၌ လည္း ေလးမ်ိဳးခြဲတြက္ႏိုင္သည္။ (၁)အေျခအေနအညံ့(bad conditions)၊ (၂) အေျခအေနဆိုးဝါး(poor conditions)၊ (၃) အေျခအေနသင့္ (fair conditions)ႏွင့္ (၄)အေျခအေနေကာင္း(good conditions)တို႔ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ ဤေစ်းကြက္အေျခအေနေလးမ်ိဳးေပၚတြင္ ခ်ဥ္းကပ္နည္းသံုးနည္းကိုအႀကံျပဳၾကသည္။

ပထမခ်ဥ္းကပ္နည္းကို maxi-min approach ဟုေခၚသည္၊ အေျခအေနအညံ့ႏွင့္အေျခအေန အဆိုးေစ်းကြက္တြင္ အ႐ံႈးအနည္းဆံုး ျဖစ္ေအာင္ႀကိဳးပမ္းျခင္း ျဖစ္သည္။။ ဒုတိယခ်ဥ္းကပ္နည္းကို maximax နည္းဟုေခၚသည္။ဤေစ်းကြက္အေျခအေနေလးမ်ိဳးေပၚတြင္ ခ်ဥ္းကပ္နည္းသံုးနည္းကိုအႀကံျပဳၾကသည္။

ပထမခ်ဥ္းကပ္နည္းကို maxi-min approach ဟုေခၚသည္၊ အေျခအေနအညံ့ႏွင့္ အေျခ အေနအဆိုးေစ်းကြက္တြင္ အ႐ံႈးအနည္းဆံုး ျဖစ္ေအာင္ႀကိဳးပမ္း ျဖစ္သည္။ ဒုတိယခ်ဥ္းကပ္နည္းကို maximax နည္းဟုေခၚသည္။အဆိုးထဲကအေကာင္းေပၚလိမ့္မည္ ဟူေသာ အေကာင္းျမင္ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ျဖင့္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိေသာ အျမတ္အမ်ား ဆံုးေပၚရန္ႀကိဳးပမ္းသည္။ တတိယခ်ဥ္းကပ္နည္းကို minimax regret approach ေခၚသည္။ အတိုေကာက္ “ဝမ္းနည္းရျခင္း”လို႔ လည္းေခၚသည္။ ဤခ်ဥ္းကပ္နည္းမွာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္သည္ ယေန႔အေျခအေနေပၚမတည္ဘဲ မနက္ျဖန္အေျခအေနေပၚမူတည္ထားျခင္းျဖင့္ သည္။ နက္ျဖန္၌ ကံစြပ္ၿပီးအေျခအေနေကာင္းသြားလွ်င္ ဝမ္းသာမည္ ။အကယ္၍ နက္ျဖန္က်မွ အေျခအေနဆိုးဝါး သြားလွ်င္ ဝမ္းနည္းပက္လက္ ျဖစ္မည္ ။

အထက္ပါတို႔ကား အခြင့္အလမ္းႏွင့္အတူတြဲ ရွိေသာ ေဘးအႏၱရာယ္ႏွင့္အတူတြဲ `ရိွေသာ အႏၱရာယ္ ႏွင့္မေသခ်ာမေရရာမႈ ကို အေၾကာင္းေပတည္း။ လက္တန္းမွန္းဆခ်က္ ပညာသားပါရမည္ ့အေရး တြင္ မိမိ စ႐ိုက္ကလည္း အေတာ္ စကားေျပာသည္။

* * * * ** * * * *

အစဥ္လိုက္ဖယ္

“linear thinkers မ်ား ေလွ်ာက္ထားရန္မလိုပါ”

အလုပ္တစ္ခု၏ ေလွ်ာက္လႊာေၾကညာခ်က္တြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ အခ်က္တစ္ခ်က္ ျဖစ္သည္။ အလ်ားအလိုက္၊ အစဥ္လိုက္စဥ္းစားသူတို႔အား အလိုမရွိဟုေျပာျခင္း ျဖစ္သည္။ အလ်ားလိုက္၊ အစဥ္လိုက္ စဥ္းစားသူသည္ တစ္ၿပီးလွ်င္ ႏွစ္ ၊ ႏွစ္ ျပီးလွ်င္သံုး၊ သံုးျပီးလွ်င္ေလးစသည္ျဖင့္ အစဥ္အတိုင္း စဥ္းစားသည္။

ယခု တကၠႏိုလိုဂ်ီအံ႔မခန္း ျဖစ္ထြန္းမႈ တို႔သည္ အလ်ားလိုက္၊ အစဥ္လိုက္ ျဖစ္ထြန္းႀ ကေတာ့သည္

မဟုတ္ေပ။ ခုန္ေပါက္ေက်ာ္လႊားျပီး ျဖစ္ထြန္းသည္။ အစဥ္အတိုင္းမဟုတ္။ တစ္ကေနႏွစ္ မလာဘဲ ငါးႏွင့္

ေျခာက္သို႔ ခုန္ေက်ာ္ သြားတတ္သည္။ ဤလို ျဖစ္စဥ္ကို အစဥ္လိုက္မဟုတ္ေသာ ျဖစ္စဥ္ (non-linear) ဟု

ေခၚသည္။ အစစ္အမွန္သည္ အစဥ္လိုက္မဟုတ္ေတာ့သည့္အခ်ိန္တြင္ အစဥ္လိုက္စဥ္းစားသူသည္ အ သြား

သည္။ အသံုးမ၀င္ ျဖစ္သြားသည္။ ထို႔ေႀကာင့္ ကုမၸဏီတို႔က အလုပ္အကိုင္ေခၚဆိုရာ၌ အထက္ပါအတိုင္း အစဥ္လိုက္ စဥ္းစားတတ္သူေတြ ေလွ်ာက္ထားရန္မလိုပါဟု ႀကိဳတင္တားျမစ္ျခင္း ျဖစ္တန္ရာသည္။

ေခတ္က ဒီဂ်စ္တဲလ္ေခတ္ ျဖစ္သည္။အက်ိဳးဆက္အားျဖင့္ ကိရိယာ အရပ္ရပ္သည္ ကိုယ္ေရး သံုး

(personal) ေတြ ျဖစ္လာသည္။ မိုဘိုင္းေတြ ျဖစ္လာသည္။ ဤသို႔ ေသာ တစ္ကိုယ္ေရလကၡဏာ (personalization) ေႀကာင့္မာမီကလည္း သူ႔တီဗီႏွင့္ သူ၊ ဒက္တီကလည္း ကိုယ့္တီဗီႏွင့္ ကိုယ္ ျဖစ္လာသည္။ မိုဘိုင္းတီဗီေတြ ျဖစ္လာ၍ ကိုယ္ေရး သံုးမ်ား ျဖစ္လာေသာ အခါ ဘာကိုေရြးခ်ယ္ ရမွန္းပင္မသိ

ျဖစ္လာသည္။ ေနာက္ဆံုးစိတ္ရႈပ္ျပီး ဘုႏွိပ္ပစ္လိုက္သည္။ ၄င္းကို ေရြးခ်ယ္မႈ ေလငန္း (choice paralysis)

ဟုေခၚသည္။

စင္ျပိဳင္ဘာ ျဖစ္လာသနည္းဆိုမူ ကမာၻ႔ေရး ရာတို႔သည္လည္း ေဒသလကၡဏာ (local) ေတြ မ်ား လာ သည္။ ကမၻာလုံးခ်ီျပႆနာႀကီးတို႔ထက္ ေဒသေရး ရာတို႔က ပို၍ အေရး ႀကီးလာသည္။ ကမၻာ့ေခါင္းေဆာင္ ေတြ ေဒသအေရး တို႔ႏွင့္ အလုပ္႐ႈပ္ေနၾကရသည္။ တကၠႏိုလိုဂ်ီႏွင့္ ဆက္သြယ္ေရး စနစ္တို႔တြင္ တစ္ကိုယ္ေရ သုံး ျဖစ္လာၿပီး ကမၻာ့ေခါင္းေဆာင္မ်ား ေတြ ႔ရသည့္ျပႆနာတို႔က ေဒသျပႆနာေတြ ျဖစ္လာျခင္းတို႔ကို ေထာက္ခ်င့္၍ ကမၻာႀကီး ပို၍ လည္းျပာခ်ပ္သြားသည္။ အဓိပၸာယ္ယ္မွာ အခြင့္အလမ္းေတြ ကူညီလာျခင္းတို႔ ၫႊန္းသည္။

လိုက္ဖ္စတိုင္ ဖတ္ခနဲ

လိုက္ဖ္စတိုင္ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ အေျခခံမွန္းဆခ်က္တစ္ရပ္ကလည္း တကယ့္ဟာရီကိန္းႏွင့္ ေတြ ႔ႀကဳံေသာ အခါ ဖတ္ခနဲကြဲသြားသည္။ ဟာရီကိန္းႏွင့္ ႀကဳံလွ်င္ ေမာ္ေတာ္ ကားႀကီးႀကီးကိုထုတ္၊ ဓာတ္ဆီ အျပည့္ထည့္၊ ပစၥည္းေတြ ကားေပၚတင္၊ ခရက္ဒစ္ကတ္တစ္ၿပဳံႀကီးကို အိတ္ထဲထည့္၊ လမ္းမႀကီးေပၚေမာင္း ထြက္၊ ဟိုတယ္ႀကီးတစ္ခုေရွ႕ကားရပ္ၿပီး မိသားစုက ဟာရီကိန္းကို ေရွာင္႐ုံ ျဖစ္သည္ဟုမွန္းဆထားခဲ့ၾက သည္။ ယခုကတ္ထရီနာ ဟာရီကိန္းတြင္ နယူးေအာ္လင္းမွ မိသားစုေတြ ဤမွန္းဆခ်က္အတိုင္း မျပဳလုပ္ႏိုင္ ၾကေပ။

ကားႀကီးႀကီးမရွိ၊ ဓာတ္ဆီဘယ္ရွာရမွန္းမသိ၊ အိမ္ေခါင္မိုးေတြ အေပၚသာတက္ေျပးႏိုင္ၾကသည္။ ဤ ကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္၍ အခ်က္အႏွစ္ ခ်က္က ဘူးေပၚသလိုေပၚလာသည္။ ပထမ အခ်က္က အေမရိကန္ ေတာင္ပိုင္း၏ ဆင္းရဲမြဲေတမႈ ကို ဖြင့္လွစ္ျပလိုက္သည္။ အေျခခံမွန္းဆခ်က္အတိုင္း အိမ္တိုင္းကားရွိၾက သည္မဟုတ္။ ဒုတိယအခ်က္၌ မိမိေနေသာ အိမ္ကို အသက္ႏွင့္ ထပ္တူအေတာ္ ျမတ္ႏိုးၾကပုံေပၚသြားသည္။ အိမ္မ်ား မွ မစြန္႔ခြာလိုၾကေပ။

သဘာ၀ေဘးအႏၱရာယ္သည္ အဆင့္ျမင့္သည္ဆိုေသာ လိုက္ဖ္စတိုင္ကို ဖရုဖရဲ ျဖစ္ေစသည္။ ယခု လည္းေရနံေစ်းႏႈန္းေတြ ေထာင္တက္လာမႈ ေၾကာင့္ အေမရိကန္လိုက္ဖ္စဆိုင္ကိုျပင္ဆင္ၾကရဦးမည္ ။ အေမရိကန္လိုက္ဖ္စတိုင္၌ ေမာ္ေတာ္ ကားဗဟို ျဖစ္သည္။ ယခင္က ေမာင္ေတာ္ ကားသည္ လူမႈ ေရး ဖြ႕ံၿဖိဳးတိုး တက္လာေသာ အခါ ေမာ္ေတာ္ ကားသည္ အိမ္တိုင္းအတြက္ မရွိမ ျဖစ္လိုအပ္ခ်က္ ျဖစ္လာသည္။

ထိုေၾကာင့္ လိုက္ဖ္စတိုင္တြင္ ေမာ္ေတာ္ ကားသည္မရွိမ ျဖစ္လိုအပ္ခ်က္အ ျဖစ္ ဖြဲ႕စည္းလာရသည္။ ဤသို႔ ဖြဲ႕စည္းႏိုင္ရန္လည္း ဓာတ္ဆီကအလြန္ေစ်းေပါေပးသည္။ ယခုဓာတ္ဆီတစ္ဂါလန္း ၃ေဒၚလာေက်ာ္ ေသာ အခါအေပရိကန္လိုက္ဖ္စတိုင္သည္အခ်ိဳးေျပာင္းရေတာ့သည္။ ေမာ္ေတာ္ ကားကို ေခၽြတာစီးမလား သို႔ မဟုတ္ ဓာတ္ဆီစားသက္သာေသာ ကားအေသးေလးေတြ စီးမ္လားဆိုၿပီး ျဖစ္သည္။

ေအာက္အေျခခံလိုင္း

ေရနံေစ်းႏႈန္းအရမ္းျမင့္တက္လာေသာ အခါ ေရနံသည္ႏိုင္ငံေရး လက္နက္ ျဖစ္လာႏိုင္သည္ဆိုေသာ အယူအဆေပၚသည္။ ေရနံထုတ္လုပ္သူတို႕က ေရနံကိုလက္နက္အ ျဖစ္ သုံးစြဲလာႏိုင္ေသာ အလားအလကို သာျမင္သည္။ ဥပမာ - ယခု အီရန္ကအီရန္၏ အဏုျမဴစြမ္းအင္ျပႆနာအား ကုလသမဂၢလုံၿခဳံေရး ေကာင္းစီ သို႔ တင္သြင္းျခင္းကို ေထာက္ခံသည့္ႏိုင္ငံတို႕အား ေရနံမေရာင္ းဟုအက်ပ္ကိုင္လိုက္သည္။ ေရနံသည္ ႏိုင္ငံလက္နက္ ျဖစ္သြားျခင္း သာဓက ျဖစ္သည္။

သို႔ ရာတြင္ အင္ဒိုနီးရွား၌ မူ ႏိုင္ငံေရး လကၡဏာေဆာင္ပုံမွာ တစ္မ်ိဳး ျဖစ္သည္။ သမၼတာဆူဟာတိုလက္ ထက္က ဓာတ္ဆီေစ်းႏႈန္းျမႇင့္တင္လိုက္သျဖင့္ ႏိုင္ငံေရၚအေျပာင္းအလဲ ျဖစ္သြားသည္။ သမၼတဆူဟာတို ရာထူးမွႏုတ္ထြက္ ေပးလုိက္ရသည္။ ယခုလည္း အင္ဒိုနီးရွားသမၼတသစ္က ဓာတ္ဆီကို အ႐ႈံးခံ၍ အစိုးရက ေရာင္ းခ်ေပးေနေသာ ပံ့ပုိးမႈ ကို ေလွ်ာ့ခ်လိုက္သည္။ ဤေပၚလစီကို သမၼတသစ္က အထူးသတိထားၿပီး ေဆာင္ရြက္ပုံရသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ ေရနံႏိုင္ငံေရး လက္နက္ ျဖစ္လာပုံ၌ ထုတ္လုပ္သူကလည္း အသုံးျပဳႏိုင္သည္။ ႏွစ္ ဖက္လႊဓား ျဖစ္ပုံရွိသည္။

လူငယ္တို႔အတြက္ အေရး ႀကီးဆုံးအခ်က္သည္ အလုပ္အကုိင္ေစ်းကြက္ (job market) ျဖစ္သည္။ ယခု ဤအလုပ္အကုိင္ေစ်းကြက္သည္ အမ်ိဳးသားနယ္နိမိတ္ကုိ ေက်ာ္ျဖတ္ေနသည္။ ဂလုိဘယ္ အလုပ္အကုိင္ ေစ်းကြက္ ျဖစ္လာသည္။ ျပည္ပသို႔ အလုပ္ရွာထြက္ ေနၾကသည့္ သေဘာမွာ အလုပ္အကုိင္ေစ်းကြက္ ဂလိုဘယ္ ျဖစ္လာျခင္းကို ျပသည္။ သို႔ ေသာ ္ ဂလုိဘယ္လိုက္ေဇးရွင္းေၾကာင့္ ကမၻာႀကီးသည္ ခ႐ုအိမ္လို ငယ္သြားသည္။

စာသင္ၾကားျခင္းသည္ ပညာခရီးထြက္ျခင္း ျဖစ္သည္။ Journey of knowledge ဟုေခၚသည္။ ယခု ဤထက္ပုိသည္။ အခ်ိဳ႕က အေတြ ႕အႀကဳံပင္လယ္ခရီး (voyage of experience) ဟုဆိုသည္။ မည္ သည့္ခရီးထြက္ထြက္ ပညာႏွင့္ အေတြ ႕အႀကဳံတို႔၏ ေအာက္ ၌ အေျခခံလိုင္းတစ္ခုရွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ခရီးသြားသူသည္ ကမၻာႀကီး၌ ဘာေတြ ျဖစ္ေနသနည္းဟု သိရွိရန္ နားႏွင့္ မ်က္စိအၿမဲ ဖြင့္ထားရသည္။ ဥာဏ္သုံးႏိုင္ရမည္ ။

* * * * ** * * * *

မာလ္တီေဖာ္မက္ထဲမွ ဆန္းျပားေသာ အတြဲ မ်ား

သဘာဝ ယုတၲိမဲ့အတြဲ အစပ္မ်ား

စီးပြားေရး တြင္ ခပ္ဆန္းဆန္း အတြဲ အစပ္ေတြ ေပၚသည္။ အခ်ိဳ႕အတြဲ အစပ္တို႔သည္ တြဲ မေကာင္း။ ျပဒါးတစ္လမ္း၊ သံတစ္လမ္း ဆန္႔က်င္ဘက္ႏွစ္ ခုကုိတြဲ သည္။ အခ်ိဳ႕အတြဲ အစပ္တို႔က လိုက္ဖက္ညီသည္။ သဘာဝ က်သည္။ သို႔ ေသာ ္ စီးပြားေရး ေလာက၌ လုိက္ဖက္ညီၿပီး ၾကည့္ေပ်ာ္ ႐ႈေပ်ာ္ရွိေသာ အတြဲ အစပ္တို႔က သိပ္ၿပီးအလုပ္မ ျဖစ္တတ္။ အ႐ုပ္ဆိုး အက်ည္းတန္ၿပီး ဆန္႔က်င္ဘက္အတြဲ အစပ္တို႔က ပိုၿပီးအလုပ္ ျဖစ္တတ္သည္။

ယခုေဟာင္ေကာင္စီးပြားေရး ကုိၾကည့္။ ပ႐ုိဂ်က္ေတြ အမ်ား ႀကီး အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနသည္။ ေဟာင္ေကာင္သည္ ၿဗိတိသွ်ကုိလိုနီလက္ေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္သည္မွာ မၾကာေသးေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ နန္နီဝါဒရွိသည္။ အစိုးရက ကိုယ့္ကိုယ္ကုိယ္ ကေလးထိန္းနီလို႔ထင္၊ ၿမိဳ႕သူၿမိဳ႕သားတို႔ကို ကေလးေတြ လို႔ ထင္ၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္သည္။ အျခားတစ္ဖက္၌ တ႐ုတ္လူမ်ိဳးတုိ႔၏ ဓေလ့ထုံးစံကြန္ျဖဴးရွပ္ ဝါဒတို႔ေပါင္းစပ္ ထားျခင္းကို ထင္ဟပ္သည္ဟု အကဲျဖတ္သည္။

တ႐ုတ္ျပည္မမွ အတြဲ အစပ္တို႔သည္ တစ္မူထူးျခားသည္။ ဆိုရွယ္လစ္ဝါဒႏွင့္ ေစ်းကြက္ ယႏၲရားတို႔ကို ေပါင္းစပ္ေပးထားျခင္း ျဖစ္သည္။ ဆိုရွယ္လစ္ႏွင့္ ေစ်းကြက္ ထိမ္းျမားေပးထားသည္။ အျခားတြဲ စပ္မႈ တစ္ခုရွိေသးသည္။ ယင္းမွာ လူမႈ ေရး တရားမွ်တမႈ ႏွင့္ စီးပြားေရး စြမ္းရည္ ညံ႔ဖ်င္းမႈ တို႔ကို ေပါင္းစပ္ေပးထားေသာ အတြဲ အစပ္ ျဖစ္သည္။

ကြန္ျမဴနစ္ဝါဒသည္ အရင္းရွင္လူတန္းစား ျဖစ္ထြန္းမႈ ကုိ အားမေပး။ သို႔ ေသာ ္ “အုိေက သူေဌး ျဖစ္ေအာင္လုပ္ပါ” ဟုေျပာဆိုခဲ့သည္။ ဤအေျပာအဆို အတိုင္းလည္း ႀကိဳးပမ္းခဲ့ၾကရာ တစ္ဦးခ်င္းတ႐ုတ္ သူေဌးေတြ အမ်ား ႀကီး ေပၚလာသည္။ အရင္းရွင္ လူတန္းစား ျဖစ္ထြန္းရန္ အားမေပးရန္ ဆိုေသာ အေျခခံအုိင္ဒီအုိလိုဂ်ီႏွင့္ အိုေကသူေဌး ျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးပမ္းဟုဆိုေသာ ၾသဝါဒတို႔သည္ တကယ္ေျပာလွ်င္ ဆန္႔က်င္ဘက္ေတြ ျဖစ္သည္။ သို႔ ေသာ ္ ဤဆန္႔က်င္ဘက္တို႔ကို တြဲ ေပးလိုက္ သည္။

တရုတ္ျပည္ သမိုင္းတစ္ေလွ်ာက္လုံးတြင္ တုန္လႈပ္ရင္ခုန္စရာေကာင္းေသာ မဟာတုန္ခါမႈ ႀကီးေတြ ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ မီဂါေရွာ့ခ္ဟု ေခၚသည္။ ႏုိင္ငံေရး သိပၸံပညာရွင္ တုိ႔ကလည္း ေရွာ့ခ္ကုိ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ေစႏုိင္ေသာ အေၾကာင္းတရား တစ္ရပ္အ ျဖစ္၊ တစ္နည္းဆုိလွ်င္ ကိန္းရွင္တစ္ရပ္အ ျဖစ္ လ်ာထား သတ္မွတ္ထားသည္။ ေနာင္အနာဂတ္တြင္ တရုတ္ျပည္အတြက္ ေရွာ့ခ္ေတြ ေပၚလာလိမ့္မည္ ဟု ေမွ်ာ္လင္ထားၾကသည္။ သုိ႔ေသာ ္ မည္ သည့္ေရွာ့ခ္ေတြ မွန္းေတာ့ မသိေပ။

ယင္ႏွင့္ ယန္

ေရွာ့ခ္တြင္ ႏွစ္ မ်ဳိးရွိသည္။ ပထမတစ္မ်ဳိးသည္ ျပင္ပမွရုိက္ေသာ ေရွာ့ခ္ ျဖစ္သည္။ ဒုတိယေရွာ့ခ္သည္ အတြင္ းမွလိႈက္စား၍ ျဖစ္ေသာ ေရွာ့ခ္ ျဖစ္သည္။ ပုံစံေသေ၀ဖန္ ဆန္းစစ္သူတုိ႔က တရုတ္ျပည္သည္ ေရွာ့ခ္တစ္မ်ဳိးမ်ဳိးမရွိဘဲမေနတတ္ မထုိင္တတ္ေသာ ေဒသ ျဖစ္သည္ဟု ယူဆၿပီး အျပင္ေရွာခ့္ ျဖစ္ေစ၊ အတြင္ းေရွာခ့္ ျဖစ္ေစ ထပ္မံေပၚလိမ့္မည္ ဟုယူဆႀကသည္။ ဥပမာ-ေရနံေရွာ့ခ္မ်ိဳး၊ ေငြေႀကးတန္ဖိုးေရွာ့ခ္မ်ိဳး

ျဖစ္သည္၊

သို႔ ရာတြင္ မႀကာေသးမီက တရုတ္ေခါင္းေဆာင္တို႔က တရုတ္ျပည္၏ ဖေလာ္ေဆာ္ဖီသည္ တျဖည္းျဖည္းခ်င္း၀ါဒ (gradualism) ျဖစ္သည္ဟု ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆို လိုက္ႀကသည္။ တျဖည္းျဖည္းခ်င္း

၀ါဒသည္ ေရွာ့ခ္ကိုပယ္ေသာ ဝါဒ ျဖစ္သည္။ မည္ သည္႔ေရွာ့ခ္မ်ိဳးကိုမွ တရုတ္ျပည္က ခံစားရလိမ့္မည္ မဟုတ္ဟု ယူဆပံုရသည္။ တရုတ္ျပည္အေျပာင္းအလဲတြင္ ေရွာ့ခ္ဖိုက္တာမရွိဟု ေျပာျခင္း ျဖစ္သည္။ သို႕တည္းမဟုတ္ ေရွာ့ခ္ေပၚေစကာမူ တရုတ္ျပည္ပ၌ ေရွာ့ခ္အက္ဘ္ေဇာဘာ (absorber) အင္အားေကာင္း

သည္ဟု ဆိုလိုပံုရသည္။ ဆိုခဲ႔ပါအတုိင္း ထူးျခားဆန္းႀကယ္ေသာ အတြဲ အစပ္တို႔ျဖင့္ အလုပ္လုပ္ခဲ႔ေလရာ

ေအာင္ျမင္သည္ဟု ဆိုရမည္ ။ တရုတ္အေတြ းအေခၚ၌ ယင္ႏွင့္ ယန္ဆိုေသာ ဆန္႔က်င္ဘက္ ဓာတ္ႏွစ္ ပါး

သီအိုရီရွိသည္။ တရုတ္ေခါင္းေဆာင္တို႔သည္ ဤယင္ႏွင့္ ယန္ ဓာတ္ႏွစ္ ပါးကို လိမၼာပါးနပ္စြာ တြဲ ဆက္ေပး

ႏိုင္သည္ဟု ယူဆရမည္ ။ တရုတ္ျပည္ လူလတ္တန္းစား ျဖစ္ထြန္းပံုသည္ အေနာက္တိုင္းမွ ဘူဇြာ ျဖစ္ထြန္းပံု

ႏွင့္ မတူေပ။ အေနာက္တိုင္းဘူဇြာတို႔သည္ ခ်မ္းသာႀကီးပြားလာသည္ႏွင့္ အမွ် သီးျခားလြတ္လပ္ေသာ အေနအထားကို ရယူသည္။ အစိုးရႏွင့္ ကင္းေအာင္ေနသည္။ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး ႏွင့္ ဒီမိုကေရစီတို႔ကို ေရွ႕ေဆာင္သည္။

အခ်ိဳ႕ေသာ အေနာက္ပိုင္းသိပၸံပညာရွင္တို႔က တရုတ္ျပည္လူလတ္တန္းစား ျဖစ္ထြန္းမႈ ကို အေနာက္တိုင္း ဘူဇြာ ျဖစ္ထြန္းမႈ ႏွင့္ တစ္ပံုစံတည္း တစ္ထပ္တည္းထား တြက္သည္။ တရုတ္လူတန္းစား တို႕က တရုတ္ဒီမိုကေရစီ အေရး ကို ေရွ႕ေဆာင္လိမ့္မည္ ဟု ပံုေသယူဆခဲ႔ႀကသည္။ တကယ္စင္စစ္၌ ဤသို႕

မ ျဖစ္ေပ။ အေနာက္တိုင္း ႏိုင္ငံေရး သိပၸံ ပညာရွင္တို႔ ေခါင္း႐ႈပ္သြားသည္။

စင္စစ္ သူတို႔သံုးသပ္မႈ မွာ းယြင္းျခင္းသာ ျဖစ္သည္။ တရုတ္လူလတ္တန္းစား တို႔သည္ တရုတ္အစိုးရ

ႏွင့္ တရုတ္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ၏ အရိပ္အာ၀ါသေအာက္၌ ႀကီးထြားလာရျခင္း ျဖစ္ေလရာ ဟိုဟိုဒီဒီေတြ းျပီး လမ္းခြဲထြက္စရာ မရွိေပ။ တရုတ္အစိုးရႏွင့္ တရုတ္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီတို႔ကို လိုက္ေလ်ာညီေထြ သင့္ျမတ္ေအာင္ေပါင္းျပီး ပိုျပီးခ်မ္းသာေအာင္ လုပ္ေနႀကျခင္း ျဖစ္သည္။ သူတို႔အဖို႔ ဒီမိုကေရစီသည္ ျဒပ္မဲ႔ေနသည္။ ပိုျပီးခ်မ္းသာေအာင္လုပ္ေရး က ပိုျပီးျဒပ္ရွိသည္။ တရုတ္လူလတ္တန္းစားႏွင့္ ပတ္သက္၍ မိမိတို႔ထင္ျမင္သလို ျဖစ္မလာေသာ အခါ အေနာက္တိုင္း ပညာရွင္တို႔သည္ ခပ္ဆန္းဆန္း ေတြ းေခၚ လာႀကျပန္သည္။ ယခုေနာက္ဆံုး သူတို႔က အင္တာနက္ အသံုးျပဳမႈ က်ယ္ျပန္႔လာျခင္းႏွင့္ အဂၤလိပ္စကား

ေပၚျပဴလာ ျဖစ္လာျခင္းတို႔ကို ေရး ႀကီးခြင္က်ယ္ တင္ျပလာသည္။

ဝိေရာဓိကိုစီမံပံု

အင္တာနက္ႏွင့္ အဂၤလိပ္စာသည္ တ႐ုတ္ျပည္ကို တစ္ေန႔ေန႔၌ ေျပာင္းလဲပစ္လိမ့္မည္ ဟု အေနာက္တိုင္းပညာရွင္ တခ်ိဳ႕က ယူဆၾကသည္။ သူတို႔ယူဆသလို အနာဂတ္၌ ျဖစ္၊ မ ျဖစ္မွာ ေစာင့္ၾကည့္ စရာရွိသည္။ အင္တာနက္သည္ တကၠႏိုလိုဂ်ီလည္း ျဖစ္၊ မီဒီယာလည္း ျဖစ္ လကၡဏာ ႏွစ္ ပါးရွိေသာ ႐ုပ္ကိရိယာ တို႔ ျဖစ္သည္။ ႐ုပ္ကိရိယာတို႔က ေျပာင္းအလဲကို ေမာင္းလိမ့္မည္ ဆိုေသာ အယူအဆသည္ အေတာ္ ထူးဆန္းသည္ဟု ဆိုရမည္ ။ လူသာပဓာန အျမင္မွ စြန္႔ခြာျခင္း ျဖစ္သည္။ တစ္ဖန္ အဂၤလိပ္ဘာသာ စကား ေပၚျပဴလာ ျဖစ္႐ုံျဖင့္ လည္း အေျပာင္းအလဲေတြ ျဖစ္ႏိုင္သည္ဆိုေသာ အယူအဆသည္ စိတ္ကူးယဥ္လြန္းလွသည္။ သီအိုရီအဆင့္မွ ေျပာရလွ်င္ လူမဟုတ္ေသာ အင္တာနက္ႏွင့္ ဘာသာစကားတို႔က တ႐ုတ္ျပည္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းထဲ ေရွာ့ခ္႐ုိက္သြင္းမည္ ဟု ဆိုေသာ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္သည္ ကုိယ္ ျဖစ္ခ်င္တာကို ေတြ းၾကည့္ျခင္း ျဖစ္ပုံရသည္။

ျငင္းခုံစရာတစ္ခုေတာ့ရွိသည္။ အင္တာနက္ကုိ အသုံးျပဳသူတို႔မွာ လူေတြ ျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္ ဘာသာ စကားအသုံးျပဳသူတို႔မွာ လူေတြ ျဖစ္သည္။ ထိုေၾကာင့္ ဤလူေတြ ၏ သေဘာထားအျမင္မ်ား ေျပာင္းလဲမႈ တို႔ေၾကာင့္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္း၌ အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ႏိုင္သည္ဆိုေသာ အခ်က္သည္ သံသယပြားဖြယ္ရွိသည္။ ဤသုိ႔ဆို၍ အင္တာနက္ႏွင့္ အဂၤလိပ္စကားတို႔က မည္ သည့္အေျပာင္းအလဲေတြ ျဖစ္ေကာင္း ျဖစ္မည္ ။ သို႔ ေသာ ္ ျဖစ္ထြန္းေနေသာ တ႐ုတ္လူ႔အဖြဲ႕အစည္းအား ေျပာင္းျပန္လွန္ပစ္ႏို္င္သည့္ အထိေတာ့ အက်ိဳးသက္ေရာက္စရာ မရွိဟု ထင္ျမင္မိသည္။ တ႐ုတ္ေခါင္းေဆာင္မႈ ၌ လည္း ပါးရည္နပ္ရည္ရွိသူမ်ား ရွိေလရာ သူတို႔က တ႐ုတ္လူ႔အဖြဲ႕အစည္းအား ေခတ္ပင္မေရစီးေၾကာင္းအတိုင္း လုိက္ေလ်ာညီေထြ ပဲ့ကိုင္သြားႏုိင္လိမ့္မည္ ဟု ယုံၾကည္ႏိုင္သည္။ တ႐ုတ္ေခါင္းေဆာင္မႈ အရည္အေသြးကုိ အထင္မေသးအပ္ေပ။

ထို႔ေၾကာင့္ ေခါင္းေဆာင္မႈ အရည္အခ်င္းဆိုသည္မွာ ဝိေရာဓိတို႔ကို တြဲ တတ္၊ ေပါင္းတတ္၊ စပ္တတ္ျခင္းကုိ ရည္ညႊန္းသည္။ ထို႔အျပင္ ဝိေရာဓိတို႔ကို ခြာတတ္၊ ထုတ္တတ္၊ ၿဖဲတတ္ျခင္းတို႔ကို ရည္ညႊန္းသည္။

မာလ္တီေဖာ္မက္

တကၠႏိုလိုဂ်ီမ်ား အံံ့မခန္း ဖြံ႔ၿဖိိဳးတိုးတက္မႈ တို႔ေၾကာင့္ လူ႕ဘဝသည္ ပေဒသာစုံေဖာ္မက္ (multi-formats) ထဲေနလာၾကရသည္။ ဤသုိ႔ေသာ ပေဒသာအခင္းအက်င္းထဲ သြက္သြက္လက္လက္ လႈပ္ရွားႏုိင္တတ္မွ စမတ္က်သည္ဟုေခၚသည္။ ထို႔အျပင္ တကၠႏိုလိုဂ်ီ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ တုိ႔အၾကား အခင္းအက်င္း တစ္ခုုကုိ တီဗီဂိမ္းပီစီႏွင့္ မိုဘိုင္းဖုန္းတို႔ထဲတြင္ တစ္ၿပိဳင္နက္တည္း ေမွ်ာခ်ျပသႏိုင္သည္။ သို႔ ျဖင့္ လူ႔ဘဝသည္ ပေဒသာအခင္းအက်င္းႏွင့္ ပေဒသာကိရိယာ တို႔ျဖင့္ စိုေျပလာသည္။ အခြင့္အလမ္းသည္ ပေဒသာအခင္းအက်င္းႏွင့္ ပေဒသာကိရိယာတို႔တြင္ ကိန္းဝပ္သည္။

* * * * ** * * * *

စိတ္အညႊန္းမွ မီဒီယာ၏ မသိစိတ္တစ္ပုိင္းသို႔

ေဟာက္စ္နဲ႔ဟုမ္း

ႏွစ္ ေပစေလာင္း မန္းနီးခ်ဲနယ္ကုိ ဖြင့္ၾကည့္လိုက္သည္။ “ေငြရွိလွ်င္house ဝယ္ႏိုင္သည္။ သုိ႔ေသာ ္ home ကိုမ၀ယ္ႏိုင္´ ဟုဆိုေသာ စာတန္းကုိ ဖ်တ္ခနဲ ဖတ္မိလုိက္သည္။ တ႐ုတ္စကားပုံလို႔လည္းဆိုသည္။ house ႏွင့္ home ကုိသီးျခားစီေဖာ္ျပသြားသျဖင့္ အနက္ခ်င္းတူဟန္မရွိေပ။ `ေငြရွိလွ်င္ အိမ္၀ယ္ႏိုင္သည္။ သို႔ ေသာ ္ အိမ္ကုိမ၀ယ္ႏိုင္´ ဟု`အိမ္´ ကုိျမန္မာလိုတစ္မ်ိဳးတည္း ေရး ၾကည့္လွ်င္ ဘာကုိဆိုလိုမွန္းသိမည္ ။ house ႏွင့္ home ျခားနားပုံရသည္။

တ႐ုတ္စကားပုံကေျပာေသာ home သည္ စိတ္ခံစားမႈ ပါပုံရသည္။ ႐ုပ္အေဆာက္အအုံ သက္သက္ကုိ ရည္ၫႊန္းပုံမရေပ။ စိတ္၏ ခ်မ္းသာမႈ ကုိလည္း ၫႊန္းပုံရသည္။ ဓမၼရသလည္း ရွိပုံရသည္။ စာေရး သူက ဤအေၾကာင္းကုိ အနည္းငယ္ခြဲျခား ေျပာရသည္မွာ ယခုတေလာစီးပြားေရး အၫႊန္းတို႔ကို စိတ္အၫႊန္းတို႔ျဖင့္ တိုင္းထြာလာေသာ ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။

ဥပမာ-ယေန႔ လူတိုင္းအတြက္ ျပႆနာႏွစ္ ရပ္ရွိသည္။ အင္ဖေလးရွင္း (အရပ္ရပ္ ေစ်းႏႈန္းမ်ား တက္ျခင္း) ႏွင့္ အလုပ္မရွိျခင္း (joblessness)တို႔ ျဖစ္သည္။ ေလာေလာဆယ္ အျငင္းပြားေန ေသာ ကိစၥမွာ အလုပ္မရွိျခင္းႏွင့္ အင္ဖေလးရွင္းတုိ႔တြင္ ဘယ္သင္းက အေရး ႀကီးသနည္းဆိုေသာ ေမးခြန္း ျဖစ္ေနသည္။ အေခ်အတင္ ေဆြးေႏြးၾကရာ အခ်ိဳ႕က အင္ဖေလးရွင္းက ပုိ၍ အေရး ႀကီးသည္။ အခ်ိဳ႕က အလုပ္မရွိ ျဖစ္မႈ ပို၍ အေရး ႀကီးသည္ဟု ျငင္းသည္။

ယခုေဘာဂပညာရွင္ တစ္ဦးက စိတ္အၫႊန္းတစ္ခုဖန္တီး၍ ဤျပႆနာကုိ ရွင္းျပသည္။ စတင္းဖို႔ဒ္တကၠသုိလ္မွ ႏိုင္ငံေရး ေဘာဂ ေဗဒပညာရွင္ ဂ်ပ္စတင္၀ုဖားလ္သည္ ယူအက္စ္ႏွင့္ ဥေရာတစ္ခြင္၁၉၃၇-၁၉၉၈ကာလ တစ္ခုလုံးအတြက္ လူေတြ ၏ သေဘာထားအျမင္ကုိ ဆာေဗးလုပ္ၾကည့္ သည္။ အင္ဖေလးရွင္း ျဖစ္သည့္အခါ သူတို႔၏ အလုံးစုံေပ်ာ္ရႊင္စိတ္ခ်မ္းသာမႈ (overall happiness) အေပၚ ဘယ္လုိထိခိုက္သည္၊ အလုပ္မရွိ၊ အလုပ္လက္မဲ့ ျဖစ္သည့္ အခါသူတို႔၏ အလုံးစုံေပ်ာ္ရႊင္ စိတ္ခ်မ္းသာမႈ အေပၚ ဘယ္လိုထိခိုက္သည္ ဆိုေသာ အခ်က္ကို ကြင္းဆင္းသုေတသနလုပ္ၾကည့္သည္။ overall happiness ကုိအျခခံထားသည္။

သူတို႔ဆာေဗးက ဘာသြားေတြ ႕သနည္းဆိုေသာ ္ လူတို႔သည္အလုပ္လက္မဲ႔ ျဖစ္သည့္အခါ အလြန္စိတ္ဆင္းရဲသည္။ အင္ဖေလးရွင္း ျဖစ္သည့္အခါ ျဖစ္ရသည့္စိတ္ဆင္းရဲ ရျခင္းမ်ိဳးထက္ ပုိၿပီးစိတ္ဆင္းရဲၾကေၾကာင္းကို ေတြ ႕ရွိသည္။ ထို႔ေနာက္ ၀ုဖားလ္က စိတ္ဆင္းရဲပုံကုိ အခ်ိဳးအစား ရွာေဖြတြက္ၾကည့္သည္။ အလုပ္လက္မဲ့ တစ္ရာခိုင္ႏႈန္း တိုးလာသည့္အခါ ေတြ ႕ရေသာ စိတ္ဆင္းရဲမႈ သည္ အင္ဖေလးရွင္း ငါးရာခိုင္ႏႈန္းတက္သည့္အခါ ျဖစ္ေပၚေသာ စိတ္ဆင္းရဲမႈ ႏွင့္ သြားတူညီ ေနသည္ကုိေတြ ႕ရသည္။

သူ၏ ေပၚလစီအႀကံေပးခ်က္မွာ အေမရိကန္ ဗဟုိဘဏ္သည္ အင္ဖေလးရွင္းေရာ အလုပ္လက္မဲ့ျပႆနာပါ ႏွစ္ ခုစလုံးကုိ ကုိင္တြယ္သင့္သည္။ သုိ႔ရာတြင္ တစ္ခုခုကုိ ဦးစားေပးေရြးခ်ယ္ရ မည္ ့ အေျခအေနမ်ိဳးေပၚ ေပါက္လွ်င္လူထု၏ စိတ္ခ်မ္းသာမႈ ကို ဗဟုိထားၾကည့္ရမည္ ။ လူထုသည္ အလုပ္မရွိ၊ အလုပ္လက္မဲ့ ျဖစ္လွ်င္ ပုိ၍ စိတ္ဆင္းရဲၾကသည္ ျဖစ္၍ အလုပ္အကုိင္တည္ၿငိမ္မႈ (employment stability) အား အင္ဖေလးရွင္းမတည္ၿငိမ္မႈ ကို အနည္းငယ္ အနာခံေစၿပီး ဦးစားေပးရမည္ ဆိုသည္။ ေျပာရလွ်င္ ဤအေၾကာင္းေရး ခ်င္၍ house ႏွင့္ home တ႐ုတ္စကားပုံကို ေျခဆင္သယ္လာရျခင္း ျဖစ္ သည္။ homeသည္ စိတ္ခ်မ္းသာမႈ ကုိ ထင္ဟပ္ပုံရသည္။

ဒ႐ုိင္ဘာေျပာင္းခိုင္းျခင္း

`ၿခိဳးၿခံ ေခၽြတာ´ ဆိုေသာ ေဆာင္ပုဒ္သည္ ေအာက္သြားၿပီ။ ယခု ျဖစ္လာပုံက လူေတြ လက္ဖြာမွ၊ သုံးစြဲမွ စီးပြားေရး ေတြ ဖြ႔ံၿဖိဳး တိုးတက္သည္။ ယေန႔ စီးပြားေရး အရ အင္အားႀကီးေသာ တ႐ုတ္ႏွင့္ အေမရိကန္ ႏွစ္ ႏိုင္ငံ၏ စီးပြားေရး ဖြ႔ံၿဖိဳးပုံကုိ ႏႈိင္းယွဥ္ၾကည့္သည္။ တ႐ုတ္စီးပြားေရး ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈ သည္ ျပည္ပပုိ႔ကုန္ေတြ မ်ားမ်ား ပုိ႔ႏိုင္၍ ျဖစ္သည္။ အိပ္စ္ပုိ႔ကေမာင္းေသာ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ ဟုေခၚသည္။

အေမရိကန္ စီးပြားေရး ဖြ႕ံၿဖိဳးတိုးတက္မႈ သည္ အေမရိကန္ စားသုံးသူလူထု လက္ဖြာ ေသာ ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ အရမ္းသုံးစြဲ ၾကေသာ ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ စားသုံးျခင္းကေမာင္းေသာ ဖြ႕ံၿဖိဳး တိုးတက္မႈ ျဖစ္သည္။ မၾကာေသးမီက အေမရိကန္ ဘ႑ာေရး ၀န္ႀကီးဂၽြန္စႏိုးႏွင့္ အေမရိကန္ဗဟိုဘဏ္ ဥကၠ႒ ဂရင္းစ္ပဲစ္တို႔ တ႐ုတ္ျပည္သို႔ ေရာက္သြားသည္။ သူတို႔ႏွစ္ ဦးစလုံးက တ႐ုတ္ျပည္သည္ အိပ္စ္ပုိ႔ အေျခခံဖြ႔ံၿဖိဳး တိုးတက္မႈ လမ္းစဥ္ကုိ စြန္႔၍ စားသုံးျခင္းအေျခခံ ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈ လမ္းစဥ္သို႔ ေျပာင္းရန္ တိုက္တြန္းၾကသည္။ တစ္နည္းေျပာလွ်င္ ဒ႐ုုိင္ဘာ ေျပာင္းခိုင္းျခင္း ျဖစ္သည္။ အိပ္စ္ပုိ႔က ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈ ကုိ ေမာင္းေနေသာ ဒ႐ုိင္ဘာေနရာတြင္ ၀င္ေရာက္အစားထိုးရန္ ေျပာျခင္း ျဖစ္သည္။ တ႐ုတ္ေတြ သုံးၾကပါ၊ စြဲၾကပါ၊ လက္ဖြာၾကပါ၊ အရမ္းသုံးၾကပါ။ သိပ္ၿပီး ေကာ္တရာကပ္ေစးႏွဲ စုမေနပါနဲ႔လုိ႔ ေျပာဆိုသြားၾကသည္။ အိပ္စ္ပုိ႔ဖိလုပ္၊ရသမွ်၀င္ေငြစုဆိုေသာ ေရွးေခတ္မာကင္တိုင္ လစ္ဇင္းသည္ ေခတ္မမီေတာ့ၿပီဟု ေျပာျခင္း ျဖစ္ သည္။

လက္ဖြာဖို႔၊ အရမ္းသုံးစြဲဖို႔ တိုက္တြန္းေသာ အခါ ၀င္ေငြႏွင့္ ထြက္ေငြ မမွ်လွ်င္ အသို႔ လုပ္မည္ နည္းဟု ေမးစရာေပၚလာမည္ ။ ကိစၥမရွိ၊ ေခ်းငွားၿပီးသာသုံးဟု ေျပာသည္။ သုိ႔ျဖင့္ စီးပြားေရး သီအုိရီတြင္ propensity to borrow ဆိုေသာ အယူအဆေပၚလာသည္။ ေခ်းငွားျခင္းဘက္ ယိမ္းၫႊတ္ခ်က္ဟု ေျပာလို႔ရသည္။ ေခ်းငွားမႈ ၌ ႏွစ္ မ်ိဳးရွိသည္။ ရင္းႏွီးျမႇပ္ႏွံရန္အတြက္ ေခ်းငွားျခင္းႏွင့္ စားသုံးရန္အတြက္ ေခ်းငွားျခင္းတုိ႔ဟူ၍ ျဖစ္သည္။

ဥာဏ္ပညာက်န္းမာေရး ဆိုတာ

ေခ်းငွားျခင္းကို အားေပးသည့္အတြက္ ေခ်းငွားျခင္းေစ်းကြက္ (credit market) ဆိုၿပီး ေပၚလာ သည္။ အားႀကီးလာသည္။ ပညာရွင္တစ္ဦးက ဤမွ်အရင္းရွင္ စနစ္ႀကီးထြား တိုးတက္လာရသည္မွာ ေခ်းငွားျခင္းေစ်းကြက္ဖြ႕ံၿဖိဳး ေသာ ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ တစ္နည္းေျပာလွ်င္ အရင္းရွင္စနစ္သည္ အေၾကြး တို႔ျဖင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးလာျခင္း ျဖစ္သည္။

ယခုသက္ႀကီးရြယ္အိုေတြ မ်ား လာသည့္အခ်က္ေၾကာင့္ လည္းေကာင္း၊ လူတိုင္းပင္စင္ယူခ်ိန္ကုိ ျပင္ဆင္လာၾကရသည့္ အခ်က္ေၾကာင့္ လည္းေကာင္း ေခ်းငွားျခင္းကို ရႈ႕ေထာင့္တစ္မ်ိဳးျဖင့္ ၾကည့္ျပန္သည္။ စီးပြားေရး ဖြ႔ံၿဖိဳးတိုးတက္မႈ သည္ ပင္စင္ယူရန္ျပင္ဆင္ ေနၾကကုန္ေသာ လူတို႔အတြက္ သူတို႔တင္ရွိေနေသာ ေၾကြးေတြ ဆပ္ႏိုင္သည့္အျပင္ မည္ မွ်အပုိအလွ်ံ ရွိႏိုင္သနည္းဆိုေသာ အခ်က္ျဖင့္ တိုင္းထြာလာသည္။ ဖြ႔ံၿဖိဳးတိုးတက္မႈ သည္ ၀င္ေငြဖန္တီးျခင္းဟူ၍ ေယဘုယ်ေျပာ႐ုံျဖင့္ မလုံေလာက္ေပ၊ ပင္စင္ယူခါနီး သူေတြ အေၾကြး ဆပ္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္အထိ ၀င္ေငြတိုးပြားပုံမ်ိဳး ျဖစ္ရမည္ ။ သို႔ မဟုတ္လွ်င္ ပင္စင္ယူခ်ိန္၌ အေၾကြး ေတြ ပါသြားမည္ ။ ထိုသို႔ မ ျဖစ္ေစရန္ စီစဥ္ဖို႔လိုေသာ သေဘာ ျဖစ္သည္။

စီးပြားေရး ၊ က်န္းမာေရး အေၾကာင္း ေျပာၾကဆိုၾကရင္း အသိဥာဏ္ပညာ က်န္းမာေရး (intellectual health) အေၾကာင္းကိုလည္း ေျပာလာဆိုလာၾကသည္။ သမား႐ုိးက်အျမင္အရ စာအုပ္မ်ားမ်ား ထြက္ေလ စာအုပ္ထဲပါ အေၾကာင္းအရာေတြ ၊ အရည္အေသြးေကာင္းေလ အသိဥာဏ္ပညာ က်န္းမာေရး ေတာင့္တင္သည္ဟု ယူဆသည္။ ပညာကို လက္ဆင့္ကူးသည္မွာ စာအုပ္ႏွင့္ စာၾကည့္တိုက္တုိ႔ ျဖစ္ၾကသည္။ ယခုအျမင္တစ္မ်ိဳးေပၚလာသည္။

ေခတ္မီတကၠႏိုလိုဂ်ီတို႔သည္ စာသားထက္ ႐ုပ္ႏွင့္ အသံတို႔ကို အသားေပးလာသည္။ မူဗီ၊ တီဗီ၊ ဗီဒီယို၊ ျမဴးဇစ္၊ ဂိမ္း၊ ဖုန္း၊ အင္တာနက္စသည္တို႔သည္ ႐ုပ္ႏွင့္ အသံတုိ႔ကို ဗဟုိျပဳလာသည္။ ထိုေၾကာင့္ ပညာကုိလက္ဆင့္ ကမ္းမႈ သည္ စာအုပ္၊ စာသား၊ ပုံႏွိပ္မီဒီယာတို႔မွ တစ္ဆင့္သာ မဟုတ္ေတာ့၊ ႐ုပ္သံမီဒီယာေပါင္းစုံ တို႔ျဖင့္ လည္း လက္ဆင့္ကမ္းလာႏိုင္သည္။ ပညာကုိသိုမွီးမႈ ႏွင့္ လက္ဆင့္ကမ္းမႈ ႏွစ္ မ်ိဳး ျဖစ္လာသည့္အေလ်ာက္ အသိဥာဏ္၊ က်န္းမာေရး ဆိုေသာ အဓိပၸာယ္လည္း ေျပာင္းသြား သည္။ “စာအုပ္စာေပ လူ႔မိတ္ေဆြ” ေဆာင္ပုဒ္အျပင္ ႐ုပ္သံအေခြတို႔သည္လည္း လူ႔မိတ္ေဆြ ျဖစ္လာသည္။ စာအုပ္ကုိဖတ္တတ္႐ုံမွ်မက ေခတ္သစ္႐ုပ္သံမီဒီယံေပါင္းစုံႏွင့္ လည္း အေနမစိမ္း၊

* * * * ** * * * *

ေရနံႏြား႐ုိင္းႏွင့္ ၾကက္သားဟင္း

ၾကက္သားဟင္းမပါ ထမင္းပြဲမစုိ

အၾကမ္းဝါဒအႏၲရာယ္ႏွင့္ ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးအႏၲရယ္တို႔အနက္ ဘယ္သင္းက ပုိ၍ အႏၲရာယ္ႀကီး သနည္းဟုေမးၿပီ။ ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးက ပုိ၍ အႏၲရာယ္ႀကီးသည္ဟု ယခုေျဖလာၾကသည္။ အေမရိကန္ က်န္းမာေရး ဌာနမွ တာဝန္ခံတို႔က အေမရိကား၌ ၾကက္ငွက္ တုပ္ေကြး ေရာဂါ ကူးစက္ျပန္႔ပြားလွ်င္ လူေပါင္း ၁ဒႆမ၉သန္း ေသေက်ပ်က္ဆီးႏိုင္သည္ဟု ထုတ္ေဖာ္ ေျပာဆိုလိုက္ ေသာ အခါ အားလုံးေသြး လန္္႔ကုန္သည္။ ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြးသည္ ေဘးအႏၲရာယ္ အႀကီးမားဆုံး ျဖစ္ၿပီဟု ထိတ္လန္႔တၾကား ေရး လာၾကသည္။

အီေဗာ္လူးရွင္း တရားတြင္ သတၱဝါမ်ိဳးစိတ္တို႔ၾကား အတားအဆီးရွိသည္။ species barrier ဟုေခၚသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ တိရစၧာန္၌ ျဖစ္ေသာ ေရာဂါ လူသို႔ မကူး၊ လူ၌ မ ျဖစ္။ တိရစၧာန္၌ ပင္ က်ားမွာ ျဖစ္ေသာ ေရာဂါ ငါး၌ မ ျဖစ္။ မ်ိိဳးမတူၾကသျဖင့္ သတၱဝါတို႔ၾကား အတားအဆီးရွိေနသည္။ ယခု ဤအတားအဆီးၿပဳိၿပီ။ ငွက္မွာ ျဖစ္ေသာ တုပ္ေကြးၾကက္မွာ လာ ျဖစ္သည္။ ၾကက္က တစ္ဆင့္လူကို ကူးစက္သည္။

ဒီေတာ့ ၾကက္အေၾကာင္းေဆြးေႏြးသည္။ ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြး ျဖစ္ပြားရာ ဗဟုိခ်က္မသည္ တ႐ုတ္ျပည္ ျဖစ္သည္ဟု လက္ညိႇဳးထိုးသည္။ တ႐ုတ္ျပည္ စီးပြားေရး ဖြ႔ံၿဖိဳးလာေသာ အခါ တ႐ုတ္ေတြ ၾကက္သားစားလာၾကသည္။ ၾကက္သားဟင္းတစ္ပြဲပါမွ ထမင္းပြဲဂုဏ္ရွိသည္။ က်က္သေရရွိသည္။ ၾကက္သားဟင္းမပါလွ်င္ စစ္မွန္ေသာ ထမင္းပြဲမဟုတ္ေပ။ ဆိုလိုရင္းက ဤအယူကို လုိက္ေလ်ာ သည့္အေနျဖင့္ တ႐ုတ္ျပည္တြင္ ၾကက္ဘဲေမြးျမဴေရး အရမ္းထြန္းကားလာေတာ့သည္။ တ႐ုတ္ျပည္မွာ ငွက္ေပါင္းစုံကလည္း ေပါမွေပါဆိုေတာ့ ငွက္တုပ္ေကြးကေန ၾကက္တုပ္ေကြး ျဖစ္ၿပီေပါ့။ ၾကက္ႏွင့္ လူ ဆိုသည္မွာ အလြန္ရင္းႏွီးေလရကား ၾကက္တုပ္ေကြးလူကိုကူးၿပီ။ အခု တ႐ုတ္ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြး ကမၻာျပန္႔ၿပီ။

အခု အေမရိကန္ေတြ က အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္မႈ ကုိလည္း မစိုးရိမ္၊ ဓာတ္ဆီေစ်းတက္တာကိုလည္း မစိုးရိမ္။ ငွက္တုပ္ေကြး၊ ၾကက္တုပ္ေကြးကုိ အရမ္းစိုးရိမေနၾကၿပီ။ လူေပါင္း ၁ဒသမ၉သန္း ေသႏိုင္သည္လို႔လည္း ဆိုလိုက္ေတာ့ ဘာေျပာေကာင္းမလဲ ပ်ာယာခတ္ကုန္ၿပီ။ “ မန္ဟက္တန္ပ႐ုိဂ်က္” လို ပ႐ုိဂ်က္ႀကီးတစ္ခု အျမန္စီမံပါေတာ့ဟု ေတာင္းဆိုေနၾကသည္။ မန္ဟက္တန္ ပ႐ုိဂ်က္သည္ ဒုတိယကမၻာစစ္အတြင္ း အဏုျမဴဗုံးထုတ္လုပ္ေသာ ပ႐ုိဂ်က္ ျဖစ္သည္။ အခုလည္း ၾကက္ငွက္တုပ္ေ ကြး ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆးမ်ား ထုတ္လုပ္ရန္ႏွင့္ အျခားဇီဝေဆးဝါး သုေတသနမ်ား ျပဳလုပ္ရန္ တိုက္တြန္းေနၾကသည္။

ေရနံႏြားရုိင္းႏွင့္ တ႐ုတ္အိပ္စ္ပို႔

သဘာဝ ေဘးႏၲရာယ္သည္ လူဖန္တီးေသာ ေဘးအႏၱရာယ္တို႔ႏွင့္ မတူေပ။ သဘာ၀ေဘးအႏၱရယ္ က ဘယ္ေတာ့ ျဖစ္မည္ မသိ။ ႀကဳံသလို က်ပန္း ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အခ်ိန္ကာလဇယားဆြဲၿပီးျပင္ဆင္လို႔မရ ေပ။ ဟာရီကိန္းမုန္တိုင္းမ်ိဳးဆိုလွ်င္ႏွစ္ ေပါင္း ၁၄၀ မွတစ္ႀကိမ္ေပၚတတ္သည္။ အခု ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြး ေဘးအႏၱရာယ္ႀကီးကို ပလိပ္ ေရာဂါ ျဖစ္ခဲ့စဥ္ကႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္သည္။

ၾကက္ငွက္တုပ္ေကြး ေဘးအႏၲရာယ္ႏွင့္ စင္ၿပိဳင္ ေရနံေရွာ့ခ္ေပၚသည္။ ဤေရနံေရွာ့ခ္ကုိ စြမ္းအင္ ေရွာ့ခ္လို႔လည္းေခၚသည္။ အိႏၵိယတြင္ ေက်းလက္ဆင္းရဲသားတုိ႔အဖုိ႔ ၿမိဳ႕ကလူေတြ လို ဓာတ္ဆီေရွာ့ခ္က အေရး မႀကီး၊ ေရနံဆီေရွာ့ခ္က အေရး ႀကီးသည္။ မည္ သုိ႔ ျဖစ္ေစ၊ ေလာင္စာဆီေရွာ့ခ္ကလည္း စူပါတန္း၊ မီဂါတန္းဝင္ ျဖစ္သည္။ မဟာေရွာ့ခ္ ျဖစ္သည္။

မည္ သည့္ေရွာ့ခ္မ်ိဳး ျဖစ္ ျဖစ္ စီးပြားေရး ပညာရွင္တို႔သည္ ေျမႀကီးလက္ခတ္မလြဲ (inevitability)ႏွင့္ မေမွ်ာ္လင့္မႈ (unexpected) တို႔ၾကား ဟိုကူးဒီကူးျပဳရသည္။ ျဖစ္ရပ္တစ္ခုေပၚလွ်င္ ဒီရလဒ္ေျမႀကီးမလြဲ ဧကန္ ျဖစ္ရမည္ ဟု တြက္သည့္အခါတြက္ရသည္။ သို႔ ေသာ ္တကယ္၌ ဤသုိ႔ ျဖစ္မလာေပ။ မေမွ်ာ္လင့္ေသာ အက်ိဳးဆက္ေပၚလာတတ္သည္။ ယခုလည္းေရနံေစ်းႏႈန္းေတြ ေထာင္တက္လာေသာ ေၾကာင့္ ေရနံဝယ္လို အား မုခ်က်ဆင္းသြားရမည္ ဟု တြက္သည္။ သုိ႔ေသာ ္ ဟုတ္တိပတ္တိက်ဆင္း သြားျခင္းမရွိ။ ေရနံေစ်းႏႈန္း ေထာင္တက္သည္ဆိုသည္မွာ ေရနံေစ်းကြက္ႏြားရုိင္း (oil bull)ထျခင္း ျဖစ္သည္။

ယခင္ေရနံေစ်းကြက္ ႏြား႐ုိင္းထစဥ္က အေရွ႕အလယ္ပုိင္းေဒသမွ ေရနံကုမၸဏီတို႔သည္ ရရွိေသာ ဧရာမ အျမတ္တို႔ကုိ ဇိမ္ခံဖို႔အတြက္သာ သုံးစြဲခဲ့သည္။ ေရနံလုပ္ငန္းတြင္ ျပန္လည္ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံျခင္း မျပဳခဲ့ၾကေပ။ ယခု၂၀၀၅ခုႏွစ္ ေရနံေရစန္းပြင့္မႈ ၌ အိုပက္ႏိုင္ငံေတြ အမူအရာတစ္မ်ိဳး ေျပာင္းသြား သည္။ ေရနံဝင္ေငြတို႔ကို ေရနံတြင္ းသစ္မ်ား ရွာေဖြရန္ႏွင့္ ေရနံခ်က္စက္႐ုံမ်ား တိုးခ်ဲ႕ထူေထာင္ရန္တို႔အတြက္ ရင္းႏွီးျမႇဳပ္ႏွံလာၾကသည္။

ထုိ႔ထက္ အံ့ၾသစရာေကာင္းၿပီး မေမွ်ာ္လင့္သည့္ အခ်က္တစ္ခ်က္လည္း ေပၚသည္။ ေရနံဝင္ေငြတို႔ကုိ အေမရိကားမွ အစိုးရဝင္ေငြ တိုက္လက္မွတ္စာခ်ဳပ္မ်ား (ဘြန္း)ႏွင့္ အျခားအက္ဆက္တို႔ကို အေျမာက္အျမား ဝယ္ယူလာေသာ အခ်က္ ျဖစ္သည္။ တ႐ုတ္မဟာဗ်ဴဟာႏွင့္ သြားတူသည္။ တရုတ္က လည္း အိပ္စ္ပုိ႔ဝင္ေငြ အေတာ္ မ်ားမ်ား ကို အေမရိကန္အက္ဆက္ေတြ အေတာ္ မ်ားမ်ား ဝယ္ယူစု ေဆာင္း ထားသည္။ ယင္းမွာ အေမရိကန္ အစုိးရကုိအိပ္စ္ပုိ႔မွရေငြ၊ ေရနံမွရေငြတို႔ျဖင့္ ျပန္ေခ်ငွားထား ျခင္း ျဖစ္ေတာ့သည္။ ဤသို႔ ေသာ တ႐ုတ္ေခ်းေငြႏွင့္ အာရပ္တို႔၏ ေခ်းေငြတို႔ျဖင့္ အေမရိကန္စီးပြားေရး ဣေျႏၵမပ်က္ ခရီးသြားႏိုင္ျခင္း ျဖစ္သည္လုိ႔ပင္ သုံးသပ္ၾကသည္။

အက္ဆက္ေငြေဖာ္

အေမရိကန္ စားသုံးသူတို႕ကလည္း အက္ဆက္ေတြ အမ်ား ႀကီး ဝယ္ထားသည္၊ စေတာ့ရွယ္ယာေတြ ဝယ္ထားသည္။ အေမရိကား၌ ဓနစီမံခန္႔ခြဲမႈ ကုမၸဏီ၊ အက္ဆက္ခန္႔ခြမႈ ကုမၸဏီတို႔ဟူ၍ ရွိေလရာ ၎တို႕က အေမရိကန္စားသုံးသူတို႔၏ ေငြတို႔ကို အတိုးအရင္းတိုးပြားေအာင္လုပ္ေပးၾကသည္။ အတိုးအရင္းလည္း တကယ္တိုးပြားသည္။ ယင္းကိုဓနသက္ေရာက္မႈ (wealth effect) ဟုေခၚသည္။

သို႔ ျဖင့္ အေမရိကန္စားသုံးသူတို႔၏ အသုံးအစြဲတြင္ ႏွစ္ မ်ိဳးရွိလာသည္။ ပထမအမ်ိဳးအစားသည္ ၀င္ေငြ ကိုအေျခခံ၍ သုံးေသာ အသုံးအစြဲ ျဖစ္၍ ဒုတိယအမ်ိဳးအစားသည္ ဓနအက္ဆက္ေစ်းကြက္ထဲ၀င္၍ ၀ယ္ေရာင္ းလုပ္ရာမွရေသာ ေငြတို႔ျဖင့္ သုံးစြဲေသာ အသုံးအစြဲ ျဖစ္သည္။ income-based spending ႏွင့္ asset-based speding ဟူ၍ ေခၚသည္။

ယခုေရနံေစ်းႏႈန္းတက္၍ စန္းပြင့္လာေသာ အခါ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသမွ ေရနံထုတ္လုပ္သူတို႕က လည္း အေမရိကန္ဓနႏွင့္ အက္ဆက္တို႔ကို ၀ယ္ၿပီးစုေဆာင္းသည္။ အေမရိကန္စားသုံးသူတို႕ကိုယ္တိုင္က လည္း အေမရိကန္ဓနႏွင့္ အက္ဆက္တို႔ကို၀ယ္ယူစုေဆာင္းသည္။ တ႐ုတ္ျပည္ကလည္း သူ႔အိပ္စ္ပို႔၀င္ေငြ တို႔ကို အေမရိကန္ဓနႏွင့္ အက္ဆက္တို႔ကို ၀ယ္ယူစုေဆာင္းသည္။ ဤအခ်က္သုံးခ်က္စလုံးသည္ အေမရိ ကန္ဘြန္း၀င္ေငြ (bondy yields)တို႔ကို က်ဆင္းေစသည္ဟုဆိုသည္။

ထိုအခါ လာေတာ့မည္ ႏွစ္ သစ္ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ ိကု အကဲခတ္ၾကသည္။ အကယ္၍ ေရနံေစ်းႏႈန္းေထာင္ တက္၍ ေရနံေရွာ႕ခ္ပိုမိုဆိုး၀ါးလားလွ်င္ အေမရိကန္စားသုံးသူတို႔ ဘယ္လိုတုံျပန္ၾကမ္လဲ။ အခ်ိဳ႕ပညာရွင္တို႔ က အကယ္၍ အေမရိကန္စားသုံးသူတို႕ လက္ရွိလိုက္ဖ္စတိုင္ကို ဆက္လက္ထိန္းမည္ ဟုဆိုလွ်င္ သူတို႔စုေဆာင္းထားေသာ အက္ဆက္သို႔ မဟုတ္ ဓနတို႔ကို ထုခြဲေရာင္ းခ်ေငြေဖာ္ၿပီး သုံးစြဲရမည္ ။ ၎ကို monetization of wealth ဟုေခၚသည္။ အက္ဆက္ႏွင့္ ဓနတို႕ကို ထုခြဲေငြေဖာ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ယခုအထိ ဤ သို႔ လုပ္သည့္အေထာက္အထားမေတြ ႔ရေသးေပ။

တဖန္ေရနံေရွာ႔ဖ္ ျပဳတ္က်ၿပီး ေရနံေစ်းႏႈန္းျပန္ထိုးက်သြားလွ်င္ အေရွ႕အလယ္ပိုင္းေဒသ ေရနံထုတ္ လုပ္သူေတြ ဘာလုပ္ၾကမည္ နည္း။ သူတို႕လည္းအေမရိကားရွိသူတို႔ပိုင္ အက္ဆက္တို႔ကိုထုခြဲေရာင္ းခ်၍ ေငြ ေဖာ္ရမည္ ။ ယခုအခ်ိန္ထိ ဤသို႔ လုပ္မည္ ့အရိပ္အေယာင္မေတြ ႔ရေသးေပ။

အျခားအလားအလာတစ္ခုကိုလည္း ထည့္တြက္ႏိုင္သည္။ အကယ္၍ အေမရိကန္ေဒၚလာတန္ဖိုးထိုး က်သြားလွ်င္ အသို႔ ျဖစ္မည္ နည္း။ တ႐ုတ္ႏွင့္ ေရနံထုတ္လုပ္သူတို႕က ေဒၚလာႏွင့္ ထားေသာ သူတို႔၏ အက္ဆက္ႏွင့္ ဓနတို႕ကို ေဒၚလာမွယူ႐ိုသို႔ ေရြ႕ေျပာင္းေကာင္းေရႊ႕ေျပာင္းႏိုင္သည္။ ယခုအခ်ိန္ထိ ဤသို႔ ျပဳ လုပ္သည့္လကၡဏာေတြ မေတြ ႕ရေသးေပ။

ဤအေျခအေန၌ လူဖန္တီးေသာ မီဂါေရွာကခ္ထက္ သဘာ၀ဖန္တီးေသာ မီဂါေရွာ႕ခ္က၀င္လာဖို႔ တာစူေနၿပီ။

* * * * ** * * * *